هراس مرضی با اسم
علمی فوبیا، یکی از انواع
بیماریهای روانی است که
امروز با مشخصات آن آشنا میشویم. آدمهایی که دچار ترس بیمارگونه هستند، واکنشهای مختلفی را برای فرار از ترس و دفاع از خودشان بروز میدهند. آنها نهایت تلاششان را میکنند تا از موقعیتی که برای آنها ترسآور است فرار کنند و اگر این موقعیت ترسآور یکی از چیزهایی باشد که در زندگی روزمره با آنها مواجه میشویم، آن وقت تمام زندگی بیمار تحت تأثیر آن موقعیت ترس آور قرار میگیرد. مثلاً کسی که از رفتن به مکانهای عمومی میترسد ممکن است برای فرار از این ترس، خودش را در یک چهاردیواری زندانی کند. جالب است بداتید که یکی از درمانهایی که روانپزشکان برای علاج هراس به کار میبرند، مواجه کردن بیمار با موقعیتی است که از آن فرار میکند. مثلاً کسی که از خلاء میترسد را به کوهنوردی وادار میکنند یا کسی که از جمعیت میترسد را به بازی کردن در تئاتر تشویق میکنند و بالاخره شخص هراسان با این تدبیرها و راههای دیگری که مطرح میکنیم میتواند بر ترسش غلبه کند یا آن را کمتر کند.
راههای دیگر مقابله با هراس بسیار متنوعاند. مثلاً کسی که از تاریکی میترسد
هراس
میتواند با سوت زدن و راه رفتن در تاریکی از ترسش کم کند یا اغلب کسانی که از جمعیت میترسند اگر یک شیء مأنوس مثل یک عروسک کوچک را در جیبشان بگذارند و مدام به آن دست بزنند از ترسشان کاسته میشود. شاید ریشه روانی عملکرد خیلی از طلسمهایی که در زمانهای دور، مردم برای به دست آوردن آرامش و قوت قلب با خودشان همراه میکردند هم همین واکنش روانی آدم نسبت به یک شی ء مأنوس است. یکی از رایجترین موقعیتهای ترسآور، محیطهای محدود و بستهاند. جاهایی که آدمها فکر میکنند به سختی میتوانند از آنها خارج بشوند و امکان له شدن و خفه شدن وجود دارد. جاهایی مثل اتاقهای کوچک، آسانسور، راهروهای باریک، غارها و حتی سالنهای آرایشگاه.
به جز جاها، حالت دیگر هراس که به آن انسان هراسی میگویند هم وجود دارد که در واقع یک جور هراس اجتماعی است. آدمها در این حالت از اینکه چند نفر نگاهشان کنند، میترسند، خودمانیاش میشود هول کردن و سرخ شدن گونه. در موارد شدید این هراس، بیمار حتی دلش نمیخواهد وارد جاهایی مثل هتلها یا رستورانها بشود.
از هراس اجتماع، رایجتر، هراس از حیوانات است. رایجترین حیواناتی که آدمها واکنش روانی هراس را در موردشان نشان میدهند عبارتند از مارها، بیمهرههایی مثل عنکبوت
مگس، زنبور، سوسک و کرم، گربهها، سگها و پرندگان. جالب است بدانید که هراسهای اجتماعی بین خانمها و آقایان برابر است اما هراس از محیطهای بسته و حیوانات بیشتر مربوط به خانمهاست!
هراسهای دیگری هم وجود دارند؛ مثل ترس از خلاء، ترس از افتادن و ترس از تغییرات جوی مثل طوفان و باران و تگرگ و ترس از روبرو شدن با اشیای خطرناک مثل چاقو و قیچی، ترس از شب، ترس از روشنایی روز، ترس از لمس کردن بعضی پارچهها و از همه جالبتر تنفر از بعضی غذاها که درست مثل هراس عمل میکنند. به جز اینها یک نوع دیگر هراس هم وجود دارد که از شیء موجود یا موقعیت خارجی به وجود نمیآید مثلاً ترس از بروز فلان موقعیت یا شکست در آینده که این نوعش نمونههای بامزهای دارد. مثلاً کسانی که میترسند یک روزی به یک دوست یا فامیل فحش بدهند یا یکی را از پنجره اتاقشان به بیرون پرت کنند!
هراس مرضی بیشتر در آدمهایی بروز میکند که شخصیت وابسته دارند؛ یعنی ترجیح میدهند به جای مستقل بودن و اتکای به خود، تکیهگاهی داشته باشند، به علاوه آدمهای مبتلا به هراس، اکثراً کمرو و ترسو هم هستند و چون از شرایط فرار میکنند در اولین نگاه به دشت درون گرا به نظر میرسند.
دکتر دلارام
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 10صفحه 28