آخر بیماری!
اصلاً ربطی ندارد که شما نوجوان هستید و نباید از یک بیماری مهلک دوران کهنسالی چیزی بدانید. شاید خدای ناکرده در خانواده یا فامیل خود کسانی را داشته باشید که با این بیماری دست به گریبان هستند. پس منطقی است که درباره آن مطالبی بدانیم، اما در واقع کاری از دست کسی در برابر بیماری «آلزایمر» بر نمیآید. این، آخر بیماری! بدجوری بدون داروی مؤثر مانده است.
آلزایمر از آن دسته بیماریهای مغزی است که غیر قابل برگشت است. فراموشی، گیجی، زوال عقل، نشناختن زمان و مکان و در آخر، مرگ، نتیجه این بیماری است.
آمار به ما میگوید که باید بترسیم! 20 نفر از هر صد نفر افراد بالای 85 سال به آلزایمر دچار میشوند (شانس بیاوریم و به این سن نرسیم!) مکانیسم بیماری هنوز با دقت زیاد، کشف نشده است. همه چیز بر مبنای حدس و گمان است. گفته میشود که بعضی مواد شیمیایی درون سلولهای مغزی که عامل برقراری ارتباط با سلولهای مغزی هستند، در آلزایمر، خراب میشوند. به این مواد، مدیاتور یا واسطه گفته میشود. باید بدانیم که هر لحظه فکرکردن و به یادآوردن در مغز ما، مدیون عملکرد موفق یا نیمه موفق مدیاتورهاست. (پس مقصر اصلی به یاد نیاوردن پاسخ پرسشهای امتحانی، مدیاتورهای مغزی هستند!)
مدیاتور مورد نظر، ماده عجیب و غریب و ناشناختهای نیست. ماده استیل کولین آنقدر معروف است که اگر یادتان نمیآید چیست، سری به کتاب زیست شناسی دبیرستان بزنید تا یادتان بیاید! (حداقل برای تقویت مدیاتورهای مغزتان مفید است!). میگویند در سنین بالا به دلایل ناشناخته، آنزیمی به نام «استیل کولین استراز» باعث تخریب استیل کولین میشود. کسی هم نمیداند چرا. البته دانشمندان آنقدر هم بدون حس و گمان نیستند. بعضی از آنها عقیده دارند که این بیماری ارثی است و در برادران و خواهران، ژن این بیماری منتقل میشود. گروهی دیگر میگویند، در طول عمر، مولکولهای واکنش دهنده، با اکسیژن
زیادی در بدن آزاد میشوند که آنها آلزایمر را ایجاد میکنند.
به این مولکولها، «رادیکال آزاد» میگویند. بعضیها اعتقاد دارند که ضربه به سر، در طول زندگی، باعث آلزایمر میشود. عده دیگری که هیچ فرضیه دیگری پیدا نکردهاند، سیستم ایمنی بدن را مقصر میدانند. آنها میگویند که در این سنین، پادتنهای بدن بدون دلیل مشخصی، سلولهای مغزی را هدف قرار داده و سبب تولید استیل کولین استراز بیشتری میشوند. تا کنون هیچ روش اختصاصی آزمایشگاهی برای شناسایی آلزایمر وجود ندارد. باید منتظر بود تا خدای نکرده علایم بیماری در فردبیمار بروز کند. چند علامت مهم که پزشکان با دیدن آنها به آلزایمر مشکوک میشوند عبارتند از :
-مشکلاتی در نوع سخن گفتن
-اشکال در حافظه
-کم شدن توانایی تصمیمگیری و قضاوت کردن
البته اختلال در خواب و افسردگی هم با این علایم همراه میشود.
نکته عجیب در آلزایمر این است که قابلیت ذهنی بیمار به سمت کودکی، سیر قهقرایی پیدا میکند. در آخرین مرحله و حادترین حالت آلزایمر، بیمار، ذهنی در اندازه یک کودک یا نوزاد پیدا میکند و پس از آن مرگ.
آلزایمر گاهی به طور مستقل رخ نمیدهد. مثلاً ممکن است فرد سالخوردهای به کمبود ویتامین B12 دچار باشد. بر اساس این کمبود، احتمال دارد علایم آلزایمر در فرد مشاهده شود یا ممکن است شخص مسنی، دچار بیماری تیرویید باشد و به دنبال آن مبتلا به آلزایمر شود.
در هر حال، واقعیت تلخ این است که ممکن است روزی هر یک از ما به آلزایمر دچار شویم. ترسآور است اما میتوان امیدوار بود که شاهد دیدن افق روشن شناخت و درمان آلزایمر تا چند سال دیگر باشیم.
سیامک سرمدی
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 10صفحه 29