مجله نوجوان 11 صفحه 24

وقتی صدای ناله چوپان و یا نوای دوتار پیرمرد خراسانی را می­شنوی، احساس می­کنی یک بار دیگر از دامن طبیعت به دنیا آمده­ای و روحت بساط پرواز را فراهم می­کند. موسیقی نواحی مختلف ایران، همگی نوای عشق جانسوزی است که در سینه پیران و عاشقان این دیار پنهان است و با زبان ساز به سخن می­آید. شما چقدر از این نوع موسیقی و استادان گمنامش می­دانید؟ 1) موسیقی تربت جام و قوچان فرهنگ، سنت و موسیقی منطقه تربت جام و منطقه هرات در افغانستان بسیار به هم نزدیکاند. زبان مردم تربت جام ( پایین جام ) و هرات، هر دو فارسی دری است. آوازهای منطقه تربت جام به دو گروه اصلی تقسیم می­شوند. موسیقی سازی این منطقه نیز با دوتار و سورنا اجرا می­شود. عنوان «مقام­» در موسیقی تربت جام بسیار رایج است و در واقع به جای عنوان «آهنگ­» به کار می­رود. «دو تار» مهم ترین و رایج ترین ساز در این نواحی است که اساتیدی چون «غلام علی پور عطایی­» و «ذوالفقار عسگری» از مشاهیر نوازندگان این سازند. بخش عمده­ای از ساکنان شمال خراسان را مهاجران کرد و ترک تشکیل می دهند و از همین رو پاسداری از مرز و بوم در مقابل قومهای مهاجم، کشتارها، غارتها و اسارتها از ویژگیهای زندگی آنهاست که تأثیر مستقیمی بر موسیقی این بخش از میهنمان گذاشته است. از مهمترین آوازهای این مناطق در گذشته می­توان به این موارد اشاره کرد: الف) «الله مزار»: آهنگی است که پس از غارت و کشتار و اسارت بر سر مزار عزیزان از دست رفته خوانده می­شده: «الله مزاره،­ای چی روزگاره. ..­» ب) دوقرسه پس از قتل عام و کشتاره کشتهها را در وسط جمع می­کردند و بر گرد کشتهها دور زده و مشغول ذکر می­شدند. این مراسم مبدأ رقص و آهنگ «دو قرسه­» بوده است. ج ) «انارکی »: مربوط به لحظات پس از هجوم بیگانگان و کشتار است که زنان دور اجساد جمع شده و نار می­زدند و گریه می­کردند. نوازندگان شمال خراسان را می­توان به سه گروه تقسیم کرد که عبارتند از: عاشقها، بخشیها و لوطیها. از بزرگان این نوع موسیقی می­توان به استاد «حاج قربان سلیمانی­» و «شادروان محمد حسین یگانه­» اشاره کرد. 2) موسیقی عاشیقی آذربایجان ادبیات و فرهنگ شفاهی آذربایجان یکی از غنی ترین انواع در نوع خود است. در این میان، عاشیقهای آذربایجان وارث یکی از کهن ترین ادبیات شفاهی و تا حدودی مکتوب هستند. کهن ترین اثر مکتوب در این زمینه کتاب «دده قور قود­» است. واژه «اوزان­» در این کتاب امده است. آنچه به ظاهر از واژه «عاشیق­» دریافت می­شود آن است که این واژه از کلمات «عشق­» و