مجله نوجوان 16 صفحه 14

هنر علی شیرازی موسیقی پاپ ایرانی موسیقی پاپ ایرانی از رشته های پرطرفدار موسیقی در ایران است. که همیشه مخالفان سرسختی در میان هنرمندان و فرهنگیان و حتی عامه مردم داشته است. در تعریف موسیقی پاپ در کشور ما اختلاف زیاد است و سرچشمه بیشتر این مخالفت ها با این گونه از موسیقی در تفاوت این تعریف هاست. در این مطلب به مرور یکی از این تعریف ها می پردازیم. عده ای موسیقی پاپ را در ایران با تعریفی نزدیک به نوع غربی آن می شناسند یعنی گونه ای از موسیقی که پایه و اساسش به دور از هر پیچیدگی بر سادگی و بی تکلفی در سرودن ترانه و شعر، آهنگ و ملودی و تنظیم و خوانندگی اثر بنا شده است. با این تعریف هر کس که آشنایی مختصری با موسیقی دارد می تواند اثری در حد دانش و تجربه خود اجرا و به بازار عرضه کند. میزان اعتبار و ماندگاری آن نیز به استقبال مردم بستگی دارد. البته این گونه در دهه های اخیر به شاخه ها و رده های مختلف تقسیم شده و سبک ها و مکتب های جدید به همراه هر چهره که مطرح می شود از دل آن بیورن آمده است من نوع داخلی این گونه را «پاپ محض ایرانی» می نامم که در حقیقت شکلی از موسیقی پاپ غربی است که با حفظ بیشتر ویژگی هایش با شعر و کلام فارسی اجرا می شود. البته این نوع - چه داخلی و چه خارجی- با پیشرفت فن آوری ضبط و پخش صدا از سادگی اولیه فاصله گرفته است به عنوان مثال اگر به بخری از این ترانه ها گوش کنیم، صرف نظر از کیفیت نه چندان عالی ضبط این آثار که مربوط به تجهیزات زمان خودش است، نوعی صمیمت و سادگی در تک تک آنها می بینیم؛ ویژگی مثبت و خوبی که حتی در کارهای ضعیف آن دوره نیز آشکار است. مانند صدای نفس گیری تند و سریع خواننده باری ادامه دادن ترانه در سر ضرب بعدی یا حتی صدای قورت دادن آب دهان او در لابه لای کلمات که به صمیمت و خودمانی بودن اثر و دلنشین تر شدن آن می انجامد از همه مهم تر این که در گذشته های نه چندان دور صدای خواننده و تمامی سازها به صورت یک جا و با حضور و همراهی همه نوازندگان در استودیو ضبط می شده و این در همدلی و بالا بودن حس و حال کار و رفاقت ها و ارتباطا های انسانی هنرمندان که منجر به خلق آثار ماندگار می شود نقش بسزایی داشته است ولی امروزه می بینیم که حتی در ضبط های موسیقی محلی و سنتی نیز صدای ساز نوازندگان و آواز خوانندگان بیشتر آثار به صورت تک نفره ضبط و سپس با یکدیگر میکس (مخلوط) می شود تازه پس از این کار ترکیب ها و جلوه های صوتی جدید و دیجیتال نیز به آنها افزوده می شود و نوعی شیکی و تمیزی مخصوص دنیای مدرن به موسیقی تحمیل شده و دیگر صداها مثل گذشته بوی خاک نمی دهد! در موسیقی پاپ محض ایرانی، صدای خواننده دارای لحن و تونالیته ویژه ای است و تحت تأثیر آوازهای خوانندگان غربی بیشتر در قسمت جلو دهان او تولید می شود برخلاف آواز ایرانی فاقد تحریر و چهچه است. اما غلت های خاص خودش را دارد که از تلفیق شعر و موسیقی و ریتم ترانه پیروی می کند. (غلت یا تریل که در آوازهای اسپانیایی خیلی کاربرد دارد، تکرار دو یا چند باره یک حرف صدا دار در کلمه توسط خواننده است که به گرما و دلنشینی آواز می افزاید.) در این گونه، شعر، ترانه ویژگی های خاص خود را دارد و گرچه آهنگسازان در کارهای خود از اشعار کهن و کلاسیک نیز استفاده می کنند اما بیشتر از شعرهای نو و ساده با لحن عامیانه بهره می برند مانند این نمونه در اوج اختناق زمان طاغوت، آفرینندگان اثر حرف خود را زدند و ترانه«شبانه» در تاریخ مبارزات مردم ایران ماندگار شد: «کوچه ها باریکن، دکونا بسته س(دکونا بسته س) خونه ها تاریکن، طاقا شیکسته س(طاقا شیکسته س) از صدا افتاده تار و کمونچه، مرده می برن کوچه به کوچه نگاه کن مرده ها به مرده نمی رن، حتی به شمع جون سپرده نیم رن مثل فانوسی ان که اگه خاموشه، واسه نفت نیست هنوز یه عالم نفت توشه، نفت توشه جماعت من دیگه حوصله ندارم ، به خوب امید و از بد گله ندارم گر چه از دیگرون فاصله ندارم، کاری با کار این قابله ندارم، کوچه ها باریکن...» موضوع مهم دیگر ریتم است. بیشتر ریتم های مرسوم در موسیقی پاپ محض ایرانی، همان ریتم های موسیقی کلاسیک غربی(شامل ریتم هایی که از موسیقی آفریقایی و ... وارد آن موسیقی شده) است. اما از ریتم های مشترک بین موسیقی های ایرانی و غربی و همچنین ریتم های پرطرفدار ایرانی مثل شش و هشت نیز استفاده می شود طبیعی است که سازهای استفاده شده در موسیقی پاپ محض ایرانی (به جز موارد معدودی) همگی غربی هستند.