پزشکی
دکتردلارام
مشاهده رفتار
بعضی از علمها توصیفی هستد ، یعنی دانشمندان آن علم یا توصیف مشاهداتشان به نظریه دست پیدا می کنند ، یکی از این علوم که تاحدود زیادی توصیفی است علم روانشناسی است به خصوص بخشی از این علم که با توصیف دلایل رفتارهای آدمها نتیجه گیری می کند. درواقع مشاهده رفتاری روشی در علم روانشناسی است که در آن دانش ما درباره رفتارهای غیر عادی و چگونگی پیشگیری و درمان آن افزایش می یابد مثلا کسی که هرگز در چشم ما نگاه نمی کند و خجالتی و وحشتزده است به احتمال زیاد دچار اضطراب یا درجات متوسطی از افسردگی است.
در مطالعه رفتاری آدمها باید به شرایط اجتماعی و فرهنگ عرفی آنها توجه کرد مثلا در مورد مثال بالا اگر نگاه کردن در چشم آنها در عرف جامعه ای که او در آن زندگی می کند ، رفتاری بی ادبانه باشد آنوقت تحلیل مشاهده رفتاری کاملا عوض می شود و فرد مذکور اساس رفتاری غیرعادی ندارد. مشاهده رفتاری آنقدرها هم که به نظر می رسد کاری آسانی نیست ، ما باید بدانیم که با دیدن رفتارهای آدمها باید به چه سوالهایی جواب بدهیم و خود ما تا چه حد با زبان اشارات آدمها ، حرکات بدنشان و لحن های مختلف و حالتهای چهره آشناییم و با مواجهه با آنها می توانیم آنها را طبقه بندی کنیم. باید بتوانیم تشخیص بدهیم که آیا حضور ما بر رفتار آدمی که زیر نظر گرفته ایم تاثیر دارد یا نه؟ یک مشاهده گر خوب رفتاری ، رفتارهای فرد موردنظر را در موقعیت های گوناگونی بررسی می کند و حاصل کارش خیلی شبیه یک گزارش کامل از زندگی روزمره فرد در محیطهای مختلف است.
یکی از راههای مشاهده رفتار که بدون حضور شخص مشاهده گر خارجی خصورت می گیرد ، خویشتن نگری است. خویشتن نگری یعنی بررسی رفتارهای خودمان و جالب اینجاست که این مشاهده رفتاری حتما به آموزش نیاز دارد و برای رفع مشکلات ذهنی و روانی خودمان و خودسازی خیلی خیلی مهم است.
خیلی از ماها صبح ها که تازه از خواب بیدار شده ایم بداخلاق و پرخاشگریم و با کوچکترین حرفی ، نیروی عظیمی در وجودمان آزاد می شود که می توانیم در و دیوار را به هم بکوبیم از نظر یک روانشناس اینها علائم اولیه و گاهی علایم پیشرفته بروز اختلاف روانی هستد اما برای خودمان چی؟ آیا ما به رفتارهای متفاوتمان فکر می کنیم و به دنبال علت این بداخلاقی صبحگاهی هستیم؟ یا مثلا برای خیلی از ما پیش آمده که ساعتها کتاب درسی را جلویمان باز کرده ایم و بدون اینکه یک خط آنرا بخوانیم به رویاهایمان فکر کرده ایم ، آیا هیچوقت احساس کرده ایم این حالت ما غیرطبیعی است و باید به دلایل آن فکر کنیم؟
مشاهده رفتاری و تاثیر آن را نمی توان نادیده گرفت ولی دیگر این روش در اغلب مواقع دچار خطاهای عجیب و غریبی هم می شود. علت اصلی این است که محیط و جایی که ما در آن قرار داریم تعریف مشخصی دارد و همه آدمها از جمله کسی که مشاهده رفتاری انجام می دهد را به اشتباه می اندازد مثلا اگر بچه ای با بهره هوشی کم به یک مدرسه تیرهوشان برود کمتر کسی علایم کم هوشی آن را تشخیص می دهد و حتی گاهی اشتباهاتش را به هوش زیادش نسبت می دهند یا اگر آدم سالمی در یک بیمارستان روانی و در لباس بیماران تحت ویزیت پزشک قرار بگیرد در بسیاری بیمار تشیص داده می شود چون رفتارهای عادی او تلقی از رفتارهای نابهنجار را در آدمها و حتی در مواردی در پزشکان ایجاد می کنند.
یادمان باشد برای تحلیل رفتارهای موجود پیچیده ای به نام انسان باید کلی مطالعه و فکر کرد البته ارزشش را دارد چون آن موقع می توانیم خودمان را راحتتر بشناسیم و تشخیص بدهیم که با دیگران چطور باید رفتار کنیم!
نوجوانان دوست
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 26صفحه 27