پیوند اسطوره و تعزیه
شهادت سرخ او و یارانش در مراسم تعزیه خوانی و دسته
گردانی محرم.
ایرانیان شیعه نیز به یقین در ساختن تعزیه
و به نمایش در آوردن واقعۀ کربلا و
حدیث مصایب امام حسین به سنت
نمایشهای آیینی ایرانیان قدیم و شیوۀ
اجرای اعمال و آیینهای نیاکان خود
و پارهای از عناصر اسطورهای و
حماسی نظر داشته و از آنها بهره
گرفتهاند. ایرانیان «مهر پرست» به
هنگام برگزاری آداب آیینی خود،
واقعۀ«مصایب میترا» را نیز به
نمایش در میآوردند.
در این نمایش چند تن از نقش
آفرینان صورتکهایی بر چهرۀ
خود میزدند و روی سکویی که
پیروان آیین مهری برای نیایشهای
مذهبی ساخته بودند میرفتند
و همراه نیایش ، واقعۀ مصایب
مهر را نشان میدادند. نمایش
مصایب میترا و سوگ سیاوش
در ایران، به احتمال قوی خاستگاه
یا اصلیترین نمونه از آیینهای زمینه ساز نمایش مصایب امام
حسین و وقایع کربلا بوده و این دو آیین در شکل گیری تعزیه
خوانی تأثیر داشتهاند.
فصل تعزیه
برپایی تعزیه دوره و زمان
خاص و معینی در سال دارد. ده
روز اوّل محرم و ده روز آخر
ماه صفر هرسال ،فصل ویژۀ
تعزیه خوانی های سنتی است.
این دو دهه زمانی است که در
آن واقعههای تأثر انگیز شهادت
امام حسین- شهادت امام حسن
و رحلت پیامبر و همچنین
اربعین حسینی واقع شده. از این
رو این زمان برای عموم شیعیان جهان
، دوره یاد آوری شهیدان
و رفتگان و زمان سوگواری به
شمار میرود.
در هر دور و زمانی انسان کامل و قهرمانی برتر، در ذهنیت
جامعه یا در واقعیت تاریخی مردم میزیسته است. نمونۀ این
انسان والا و کامل قهرمان برجسته در جامعۀ اسطورهای ایران
پیش از اسلام، «سیاوش» و در تاریخ حیات اجتماعی شیعیان
ایران دوره اسلامی «حسین علیهالسّلام» بوده و هست. سیاوش
یک هستی ایزدی و شخصی قدسی و روحانی - اسطورهای بود.
که مظلومانه به شکلی ناجوانمردانه، به دست گروهی اهریمن
نهاد کشته و خونش به ناحق بر خاک فرو ریخت. از خون او
گیاهی که «سیاوشان» خوانده میشد بر
زمین رویید.
حسین علیهالسّلام نیز یک شخصیت
والای تاریخی- مذهبی بود
که در راه عشق به خداوند،
خون پاکش را ایثار کرد و
نهضت سرخ عاشورا، را در
تاریخ رقم زد. نمایش
تمثیلی مرگ سیاوش
در آیین سوگواری
سالگرد مرگش،زمینه
و سرمشقی شد برای
بازسازی
آیین
سوگ
حضرت
سیّدالشّهدا در سالگرد شهادتش،و برگزاری نمایش آیینی
تعزیه و مردم
در تاریخ حیات اجتماعی مردم ایران، وقایع فراوانی روی
داده است که عامۀ مردم از آنها اطلاع درست و دقیقی
ندارند. برخی از مردم حتی نامی هم از آنها نشنیدهاند.
در حالی که همین مردم با وقایع مربوط به تاریخ
کربلایی به خوبی آشنا هستند. تعزیه با زبان و بیانی
روایت میشود که همه مردم به میزان خرد و
معرفتی که دارند از آن درک معنا میکنند و
هیچ راز و رمزی از تعزیه خوانی برای مردم
کوچه و بازار پوشیده نمیماند.
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 57صفحه 18