محمد رضا تقی دخت
قسمت اول
سنتهای ایرانی ماه مبارک رمضان
آیینهای استقبال از رمضان
در فرهنگ عامه ایران که پیوستگی خاصی با فرهنگ اسلامی دارد. بعضی از ماههای سال اهمیت
و جایگاه ویژهای دارند. محرم، شعبان و رمضان را، شاید بتوان مهمترین ماههای هر سال از این حیث
برشمرد.
حلول ماه رمضان، مانند عید نوروز که عید ایرانیان است، آیینهای بسیار ویژهای
داشت؛ آیینهایی که این نوشته تلاش دارد به اختصار، بخشی از آنها را بازخوانی
کند.
خانه تکانی
ورود به ماه رحمت خدا، مقدماتی داشته است که
یکی از آنها تطهیر ظاهر فردی و بومـی اجتماع بوده
است. در گذشته، در نواحی مختلف ایران، خانه تکانی
یک رسم پیشــوازی مهم برای رمضان بوده است
و تقریباً همه خانوادههای به خانه تکانی کامل قبل از
رمضان (مانند شب عید نوروز) اهتمام داشــــــــتهاند.
نظافت مساجد
نظافت اماکن عمومی، تکایا، مساجد و... نیزرسم
دیگری بوده که اگر چه امروز از آن آثاری باقی است
اما در گذشته بیشتر رونق داشته است. مراسم «گلکاری»
مساجد نیز که در ایام قبل از رمضان برگزار میشد
و طی آن ظاهر مسجد را پیراسته و با نوعی گل و گچ
میاندودند، یک سنت ثابت در گذشته بوده است.
حمام روزه
تطهیر فیزیکی و شستن تن نیز یک سنت بزرگ دیگر
بوده است. «حمام روزه» یعنی رفتن به حمام قبل از
رمضان و به پیشواز آن، یک سنت بوده است که با «حمام
روزه»، البته دو وجه داشته است: نخست این عقیده که
باید ظاهر و تن را نیز برای ورود و استفادۀ بهتر از ماه
رمضان از پلیدیها تطهیر کرد و دوم بجا آوردن «غسل
نیت» ماه رمضان.غسل نیت روزه، تقریباً اگر چه از
مستحبات وقت بوده اما در حد واجبات، مورد اهتمام و
توجه قرار میگرفته است.
نان رمضانی
از سنتهای رایج دیگر در پیشواز
رمضان، تدارکها و آمادگیهای خانواده
بوده است. تهّیه مایحتاج رمضان، سنتی بوده
که هنوز هم باقی است. بسیاری از خانوادهها، قبل از
رمضان و در روزههای آخــرشعبان، «نان رمضان» را
میپختند و وسایل و تدارکات لازم را تهیه میکردند.
نان رمضان نیز، البته با نان سایر ایام سال تفاوت
داشت و پرمایه تر بود.
رشته بری
برای تهیهاش که پای ثابت سفرههای افطار است، قبل
از رمضان، مراسم «رشته بری» گاه به صورت عمومی و
گاه خصوصی تدارک میشده است. خانوارها یا تعدادی
از آنها با هم، خمیر رشته را تهیه میکردندو پس از
آن، فردی که تبحر خاصی دررشته بری داشت و به
« رشته بر» میگفتند، خمیرها را میبرید و رشته آش
تهیه شده را به نسبت سهم
خانوادهها تقسیم میکرد. در
مواردی نیز، خانمهای آشنا،
خودشان این کار را در
منازل انجام
می دادند.
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 137صفحه 23