وزن انسان در استوا کم میشود
فرض کنید وزن شما در حال حاضر،
دقیقا 50 کیلوگرم باشد. اگر شما به
یکی از مناطق استوایی سفر کنید و
خودتان را وزن کنید، خواهید دید که
وزن شما حدود 200 گرم کمتر از
وزن خودتان در شهر فعلی خواهد بود.
یعنی ترازو وزن شما را 49 کیلو و 800
گرم نشان خواهد داد. با نهایت تعجب
در خواهید یافت که مقدار کمیاز
وزن انسان در مناطق مختلف قابل
تغییر است و این همان نکتهای است
که برای بسیاری از انسانهایی که با
مسایل علمیآشنایی کافی ندارند، به
راحتی قابل باور نیست.
مسلما این تغییربه علت تغییر نیروی
جاذبه نیست ؛ چون نیروی جاذبه
در همه جای زمین به طور یکسان
به اجسام فشار وارد میکند.
پس علت این تغییر چیست؟
برای توضیح این مطلب در ابتدا باید
مثالی ذکر کنیم:
آیا تا به حال دیدهاید که تخم
مرغهای خام را بدون اینکه آنها را
بشکنند، چه طور از تخم مرغهای
پخته جدا میکنند؟ بله! درست
حدس زدید. تخم مرغها را یکی
یکی روی سطح صاف، مثلا میز
یا زمین میچرخانند. تخم مرغهای
خام با سرعت کمتری میچرخند.
در ضمن تخم مرغهای خام خیلی
منظم نمیچرخند و به اصطلاح هنگام
چرخیدن لنگ میزنند. درضمن
وقتی با انگشت برای لحظهای تخم
مرغ پخته را نگاه میداریم و بعد رها
میکنیم از حرکت میایستد، اما وقتی
با انگشت تخم مرغ خام را متوقف
کنیم و انگشت مان را برداریم، دوباره
به حرکت در میآید و یکی دو دور
دیگر میزند. به این وسیله تخم مرغ
خام از پخته به راحتی قابل تشخیص
است. علت این مساله این است که
تخم مرغ پخته در اصل، یک مجموعه
کامل و جامد است، اما مایع آب گونه
درون تخم مرغ خام، پیوستگی کاملی
با پوسته ندارد و بعد از توقف پوسته
«اینرسی » یا «لختی » خود را حفظ
میکند و خیلی زود نمیایستد، لذا
با ادامه حرکت خود، مجددا پوسته
را نیز به حرکت در میآورد. همین
لختی مایع آب گونه، باعث میشود
که تخم مرغ در حال چرخش نتواند
سرعت خود را حفظ کند، بنابراین
کندتر از تخم مرغ پخته میچرخد.
در اصل، مایع درون تخم مرغ خام به
راحتی همراه با پوسته مثل یک ترمز
عمل میکند.
اصطلاحا و به اشتباه نیرویی را که از
لختی مایع درون تخم مرغ به وجود
میآید، «نیروی گریز از مرکز»
مینامند. شما نیز بارها و بارها نیروی
گریز از مرکز را تجربه کردهاید. برای
دیدن واضح تر این نیرو، چتری را باز
کنید و برعکس روی زمین بگذارید
و کاغذ مچاله شدهای را درون آن
بیاندازید. آن وقت چتر را حول محور
میلهها بچرخانید. با انجام این کار،
کاغذ مچاله شده به بیرون پرتاب
خواهد شد. قبل از این که گلوله کاغذ
به بیرون پرتاب شود، درنزدیکی
محیط دایره چتر قرار میگیردو
اگر همین آزمایش را با دایره دیواره
داری مثل سطل ویک تیله انجام
دهید، خواهید دید که وقتی سطل را
میچرخانید تیله به دیواره میچسبد
و از دیواره بالا میآید. هرچه سطل
بزرگ تر باشد، نیروی بیشتری به
تیله وارد میشود؛ یعنی نیروی گریز
از مرکز افزایش پیدا میکند.
در استوا، کره زمین بزرگ ترین
محیط را دارد. به همین جهت در
اثر چرخش کره زمین، نیروی گریز از
مرکز بیشتری به اجسام وارد میشود.
این نیرو مقداری از جاذبه زمین را
خنثی کرده و باعث میشود وزن
اجسام، یعنی نیروی وارده از طرف
زمین به اجسام، کمتر شود.
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 08صفحه 30