ضیافت
محمد رضاتقی دخت
قسمت دوم
سنتهای ایرانی
ماه مبارک رمضان
آیینهای شروع ماه و رؤیت هلال
رؤیت هلال نیز در هر منطقه آیین خاصی داشت.
در مناطق مرکزی ایران، مردم با سینی قرآن و آینه و
سبزه به پشت بامها میرفتند و در آینه مینگریستند تا
ماه را در آن ببینند بعدقرآن را باز میکردند و به آن
نگاه میکردند و بعد سبزه را در آب میانداختند در
نواحی جنوب ایران نیز مردم معتقد بودند که باید بعد
از رؤیت هلال به شمشیر نگاه کرد. در نواحی شمالی
هم، نگریستن به صورت سادات بعداز رؤیت هلال
سنت بود تا برکت و رحمت آورد و بر برخی نواحی
هم نگریستن به صورت کودکان به خاطر صداقت آنان
مرسوم بود و به همین دلیل موقع رفتن برای رؤیت
هلال، کودکی را نیز با خود به بام میبردند.
به هر حال، رؤیت هلال توسط افراد، برای آنها حجیت
شروع ماه را به همراه نداشت و ما وقع، باید به تأیید
و حکم« عالم بلد» منتهی میشد.اگر چنین نمیشد
و گواهی گواهان کارگر نمیافتاد و رؤیت هلال برای
« عالم بلد» مسلم نمیشد، سنت دیگری به نام « قاصد
در کردن» ( اعزام قاصد به اطراف) انجام میشد. این
قاصدان که از میان افراد امین انتخاب میشدند. وظیفه
داشتند به اطراف رفته و از جای دیگر و مهم تری،
حکم حلول ماه را با تأیید مجتهدی دیگر ( شفاهاً یا کتباً)
بیاورند.
به هر حال، بعداز مسلم شدن حلول ماه و ابلاغ حکم
آن، رسماً ماه رمضان اعلام میشد و خبر شروع ماه، با
صدای اذان، شلیک توپ، صدای نقاره و یا جارزدن به
همه جا پخش میشد.
نقاره آفتاب، طبل ورچین ورچین و خرما گردانی
به طور کلی وقت افطار مشخص تر از وقت سحر
بود و « خط حمراء» تقریباً ملاک تشخیص آن
بود. خط حمراء، خط سرخی است که در مشرق
آسمان و موقع غروب دیده میشود با دیدن خط
حمراء « نقاره آفتاب» (کنایه از غروب آفتاب) و
«طبل ورچین ورچین » به صدا در میآمد که دومی
کنایه از این بودکه کسبه باید وسایل خود را جمع
و کسب و کار را تعطیل کنند. این طبل، تقریباً در
همۀ بازارهای شهرهای بزرگ نواخته میشد و مردم
دو دسته میشدند؛ عده ای که برای افطار به منزل
میرفتند و عده ای که برای نماز قبل از افطار به
مساجد میرفتند وگروه دوم در مساجد با خرما
و گاه آش، روزۀ خود را افطار میکردند. اعتقاد بر این بود
کسی که روزۀ روزه داری را بگشاید، در ثواب آن
شریک است. به همین دلیل، رسم رایج دیگری بود
به نام « خرما گردانی» بدین قرار که مردم نزدیک
افطار با ظرفی از خرما به کوچه میآمدند و با تعارف
آن به مردم در حال رفتن به خانه، روزۀ آنها را
باز میکردند و در ثواب افطار کردن آنها شریک
میشدند. این رسم « خرما گردانی » تا سالهای اخیر
نیز در برخی مناطق مرکزی ایران مثل کاشان ادامه
داشت.
مجلات دوست نوجوانانمجله نوجوان 138صفحه 24