مجله نوجوان 139 صفحه 24

ضیافت محمود رضا تقی دخت قسمت سوم آیینهای عزاداری و ایام تیغ ماه رمضان. علاوه بر سایر فضیلتها و مناسبتهایی که دارد، «ماه عزا­» نیز شمرده می­شود. روز نوزدهم رمضان، روز ضربت خوردن حضرت علی علیه السلام و روز بیست و یکم، روز شهادت ایشان است. به همین دلیل، آیینهای ویژه­ای در این سه روز برگزار می­شود که چهره ماه رمضان را به ماه محرم نزدیک و در آن تغییر کلی می­دهد. فاصله روز نوزدهم تا بیست و یکم رمضان، در گذشته و در فرهنگ بومی ایرانیان «ایام تیغ» نامیده می­شده و آیینهای ویژه­ای داشته است، آیینهایی که بسیاری از آنها تا امروز نیز باقی است و برخی منسوخ شده است. آیینهای ایام تیغ( تعزیه، نخل علی، سنگ زنی ) بزرگی و کوچکی این نخل نیز متفاوت است و گاه آن اندازه بزرگ است که تا حدود 200 نفر برای حرکت دادن و بلند کردن آن زیر پایههای چوبی آن قرار می گیرند. از دیگر مراسم ایام تیغ، آیین «سنگ زنی» است که در گذشته در دستههای عزاداری اجرا می­شده­است و بدین صورت بود که در مراسم عده­ای بنام سنگ زنان، دو تکه چوب تخت یا گاه دو تکه سنگ را به یکدیگر می­کوبیدهاند و کنایه از سنگ سار کردن «ابن ملجم مرادی» قاتل حضرت علی بوده است. مراسم «سنگ زنی» در نواحی مرکزی و شرقی ایران رواج داشته و ویژه عزای حضرت علی بوده و در عزای سایر ائمه مرسوم نبوده است. جالب آنکه عدّه­ای آن را با «سنج زنی»، که نواختن یک ابزار دو صفحه­ای فلزی مرسوم در عزاداریهای مذهبی است، اشتباه گرفتهاند. زنجیرزنی، سینه زنی و بیرون کردن دستههای عزاداری از مساجد و تکایا و رفتن به مساجد مهم یا زیارتگاههای شهرها نیز، از مراسم معمول ایام تیغ بوده است که تا امروز نیز همچنان باقی است. سیاه پوش کردن ظاهر شهرها و مساجد و تکایا و... تعطیلی بازارها و کسب و کار در هر سه روز ( که امروزه عموما" یک یا دو روز است ) سوگواری و مراسم ویژه آن تعزیه خوانی و مجالس نوحه، مراسم عامی هستند که در گذشته با شور و حرارت فراوان در ایام تیغ برگزار می­شدهاند و تا امروز نیز باقیاند. این آیینها البته عمومیت دارند؛ یعنی با سنتهای رایج عزاداری در ماههای دیگر مثل محرم تفاوت چندانی ندارند. اما از سنتهای ویژۀ عزای مولای متقیان در ماه رمضان، نخست بلند کردن تابوتی بزرگ به نام «نخل­» « نخل عزا­» یا «نخل علی­» است که در نواحی مرکزی ایران مثل یزد و کرمان و اصفهان و کاشان رواج بیشتری داشته و بعدها در مناسبتهای مذهبی دیگر مثل عاشورا نیز اجرا شده است. این نخل، ابتدا به نام «نخل علی­» شهرت داشته و گویا بعدها عمومیت یافته است. روزه داران در هر دو روز نوزده و بیست و یک رمضان این نخل را از جایی که قرار دارد بلند می­کنند و آن را در پیشاپیش دسته عزاداری حرکت می­دهند و بعد از پایان مراسم عزاداری رسمی به جای اول خود بر می گردانند.