گفتار در سعادت و شقاوت

‏‏یعنی، عارف به سرّ قدر از آنجا که مآل همه به اوست و مطابق خواستۀ‏‎ ‎‏اوست، قابل از فیض اقدس و ظهور عینی از فیض مقدس و نَفَس رحمانی است؛ ‏‎ ‎‏لاهیتمُّ بالنوازل و یصبر علی البلایا؛ ‏‏ناچار به فرمودۀ أعرف العرفاء و الأولیاء‏‎ ‎‏بأسرار القدر، علیه السلام: ‏‏المؤمنُ هَشٌّ بَشٌّ و بَسَّامُ. ‏‏و مراد از «مؤمن» در این قبیل از‏‎ ‎‏مقامات عارف است. و اگر کسی این حقیقت را بر جاهل به اسرار قدر ظاهر نماید، ‏‎ ‎‏آن جاهل به اهل طغیان پیوندد. یقیناً نفوس در قبول ایمان و امتناع از قبول آن‏‎ ‎‏مختلف اند. در روایات ما، معاشر الإمامیة، اشاره شده که ایمان و عدم ایمان در‏‎ ‎‏عالم «ذرّ» بوده، و عدم قبول ایمان مستند است به «طینت». و نیز مأثور است که‏‎ ‎‏شخصی از حضرت صادق، علیه‏‏ ‏‏السلام، سؤال کرد که چرا بر ناصیۀ صاحبان‏‎ ‎‏شقاوت و بر ناصیۀ ارباب ایمان مسطور است که آن شقی و این مؤمن است. امام‏‎ ‎‏مطابق درک سائل جواب دادند که خدا می داند که اگر شقی در دار تکلیف وارد شود، ‏‎ ‎‏جز راه عصیان نپیماید. مع هذا این سؤال به جای خود باقی است که چرا بعضی از‏‎ ‎‏مردم سعید و برخی شقی هستند. بعد از تفتیش زیاد، این نتیجه مقبول است که ‏‎ ‎‏طینتها متفاوت  است. کما اینکه ذوات اختلاف نوعی دارند: برخی از قبیلۀ حیواناتْ‏‎ ‎

‏
‏‎