گفتاری در مورد آخرین شرط
مسأله ـ شرط است در (تعلق زکات به) چهارپایان که در هیچ وقت سال، کاری نباشند و در صورتی که در قسمتی از سال چنین باشند در آن ها زکات (واجب) نیست اگرچه سائمه باشند و معیار در کاری بودن حیوان، عرف است.
حیوانی که برای زکات گرفته می شود
مسأله 1 ـ حیوان مریض (به عنوان زکات) از نصاب حیوان های سالم و حیوان پیر (به عنوان زکات) از نصاب جوان ها و حیوان معیوب از نصاب صحیح گرفته نمی شود اگرچه جزء نصاب شمرده شود. اما اگر تمام نصاب مریض باشند و مرض همۀ آن ها یکی باشد (مالک) تکلیف نمی شود که حیوان صحیحی بخرد و دادن یکی از همین مریض ها کفایت می کند. و اگر بعضی سالم و بعضی مریض باشند احتیاط (واجب) اگر اقوی نباشد، آن است که ـ بدون ملاحظه کردن نسبت مریض و صحیح ـ حیوان متوسط و صحیح بدهد. و همچنین (برای زکات) رُبّی ـ و آن گوسفندی است که زاییده است و بیش از پانزده روز از زایمان او نمی گذرد ـ گرفته نمی شود، اگرچه مالک آن را بدهد مگر زمانی که تمام
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 363
گوسفندهای نصاب اینچنین باشند. و همچنین اکوله ـ و آن گوسفند فربه و پرواری است که برای خوردن آماده شده و گوسفند نری که برای تولید مثل گله لازم است ـ (برای زکات) گرفته نمی شود؛ بلکه بنابر اقوی آن ها جزء نصاب شمرده نمی شوند اگرچه احتیاط (مستحب) شمارش آن ها است.
مسأله 2 ـ گوسفندی که برای زکات گوسفند و شتر و جبران زکات شتر، گرفته می شود اگر میش باشد باید یک سال کامل داشته و داخل سال دوم شده باشد و اگر بز باشد باید داخل سال سوم شده باشد و این کمترین حدی است که از گوسفند اراده می شود، و گوسفند نر از ماده کفایت می کند و برعکس، و بز از میش کفایت می کند و برعکس، چون آن ها در باب زکات یک جنس حساب می شوند؛ مانند گاو و گاومیش، و شتر عربی و غیرعربی(که در باب زکات یک جنس به حساب می آیند).
مسأله 3 ـ اگر مالک در جاهای مختلف اموال متفرقی داشته باشد از هر کدام بخواهد می تواند زکات را بدهد، و لازم نیست (زکاتش را) از خود نصاب و یا از جنسی که زکات به آن تعلّق گرفته بپردازد، بلکه می تواند قیمت روز بازار را از درهم و یا دینار بدهد، بلکه از سایر اجناس اگر برای فقرا بهتر باشد (می تواند بپردازد) وگرنه در این که بتواند زکات را از سایر اجناس بدهد تأمل است اگرچه خالی از وجه نیست. و دادن زکات از عین مال افضل است، و معیار در قیمت زکات، قیمت وقت ادا و شهری است که زکات در آن است اگر عین موجود باشد، و اگر تلف شده باشد به نحوی که مالک ضامنش باشد ظاهراً معیار قیمت روز تلف و شهری است که در آن تلف شده، و احتیاط (مستحب) آن است که از قیمت روز تلف و مکان تلف و قیمت روز ادا و مکان ادا هر کدام را که بیشتر باشد بپردازد.
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 364