راه ثابت شدن اول ماه رمضان و شوال
اول ماه با دیدن ماه ثابت می شود، اگرچه خود انسان به تنهایی آن را ببیند. و با تواتر و شیاع که باعث علم شوند (یعنی عده ای که از گفتۀ آنان یقین پیدا می شود) و با گذشتن سی روز از اول ماه قبلی و با بیّنۀ شرعی که شهادت دو نفر عادل است، و با حکم حاکم شرع،اگر خطای او و یا خطای مستند حکم او را نداند (با تمام این ها اول ماه ثابت می شود). و گفتۀ منجّمین و یا طوق دار بودن هلال و یا غروب کردن آن بعد از سرخی (طرف مغرب) در اثبات این که شب گذشته اول ماه بوده، اعتبار ندارد، اگرچه باعث ظن (گمان) هم بشود.
مسأله 1 ـ شرط قبول کردن شهادت دو عادل آن است که شهادت دهند ماه را دیده اند، پس شهادتی که فقط مستند به علم آن ها باشد (مثل این که شهادت دهند که ما می دانیم فلان روز اول ماه است)، کافی نیست.
مسأله 2 ـ لازم نیست که شهادت دو عادل در نزد حاکم شرع باشد، بلکه هر کسی شهادت آنان را بشنود، برایش حجّت است، بلکه اگر نزد حاکم شرع شهادت دهند و چون عدالت آنان برای حاکم ثابت نباشد شهادتشان را رد کند، ولی نزد غیر حاکم، عادل باشند واجب است او به شهادت آنان ترتیب اثر داده، روزه بگیرد یا افطار کند. و لازم نیست هر دو شاهد، در یک زمان دیده باشند، بعد از آن که هر دو در یک شب دیده اند، البته باید در
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 336
اوصاف آن اتّفاق داشته باشند، مگر در بعضی اوصاف خارجی که احتمال اختلاف آنان در تشخیص می رود، مثل این که ماه بلند بود یا طوق دار بود یا دارای عرض شمالی یا جنوبی بود که اگر اختلافشان زیاد نباشد، قبول شهادتشان بعید نیست. و اگر یکی از آن دو نفر یا هر دو، صفت ماه را برخلاف واقع بگویند، مثل این که بگویند: تَحَدُّب (برآمدگی) آن به طرف آسمان بود ـ برعکس آنچه در اول ماه دیده می شود ـ به شهادتشان گوش داده نمی شود و اگر هر دو فقط بگویند: ماه را دیده ایم، یا یکی از آن ها صفت ماه را به طوری که بر خلاف واقع نباشد، بگوید و دیگری تنها بگوید: دیده ام، کفایت می کند.
مسأله 3 ـ اول ماه با شهادت چهار زن و یا شهادت یک مرد و دو زن و یا شهادت یک مرد به ضمیمۀ قسم ثابت نمی شود.
مسأله 4 ـ در این که دو عادل از همان شهر باشند یا بیرون آن و یا در آسمان مانعی باشد یا نباشد، فرقی نیست، البته اگر مانعی نباشد و هوا صاف باشد و مردم برای دیدن ماه اجتماع کرده باشند و اختلاف و تکذیب کردن میان مردم طوری باشد که احتمال اشتباه آن دو عادل قوی باشد، در این صورت پذیرفته شدن شهادت آنان محل اشکال است.
مسأله 5 ـ حجّیت حکم حاکم شرع (که اول ماه است) به مقلدین او اختصاص ندارد، بلکه حتی بر حاکم دیگر هم ـ در صورتی که اشتباه او یا اشتباه دلیل او ثابت نباشد ـ حجت است.
مسأله 6 ـ اگر در شهر دیگری غیر از شهر خود مکلّف، اول ماه ثابت شود، اگر آن دوشهر به یکدیگر نزدیک باشند یا بداند که افق آن ها یکی است، کفایت می کند و گرنه کافی نیست.
مسأله 7 ـ در اخبار از دیدن ماه، اعتماد به تلگراف و مانند آن جایز نیست، مگر آن که دو شهر نزدیک باشند یا بداند که افق آن ها یکی است و مسلّم باشد که اول ماه در آن جا به حکم حاکم شرع یا به شهادت دو عادل ثابت شده است و در مسلّم شدن ثبوت آن کافی است که تلگراف کنندگان دو نفر عادل باشند.
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 337