احکام نماز جماعت

‏‏احکام نماز جماعت‏

‏‏بنابر اقوی، نخواندن قرائت بر مأموم در دو رکعت اول نماز اخفاتی (نمازی که با‏‎ ‎‏صدای آهسته خوانده می شود) واجب است. و همچنین در دو رکعت اول نماز جهری‏‎ ‎‏(نمازی که با صدای بلند خوانده می شود) در صورتی که صدای امام را ـ ولو به نحو‏‎ ‎‏همهمه ـ می شنود، واجب است، ولی اگر صدای امام را ـ حتی به نحو همهمه ـ نمی شنود،‏‎ ‎‏خواندن قرائت برای او جایز، بلکه مستحب است. و در دو رکعت آخر نماز جهری، در‏‎ ‎‏صورتی که صدای قرائت امام را می شنود، احتیاط (واجب) آن است که قرائت را ترک کند‏‎ ‎‏و تسبیحات را بگوید. و اما در دو رکعت آخر نماز اخفاتی ـ مانند کسی که فرادا نماز‏‎ ‎‏می خواند ـ بر او قرائت یا تسبیحات واجب است در حالی که بین قرائت و تسبیحات مخیّر‏‎ ‎‏است؛ چه قرائت امام را بشنود یا نشنود.‏

‏
‏‎

‏‏مسأله 2 ـ ‏‏اگر قسمتی از قرائت امام را بشنود و قسمت دیگر آن را نشنود، احتیاط‏‎ ‎‏(واجب) آن است که مطلقا قرائت را ترک کند.‏

‏‏مسأله 3 ـ ‏‏اگر شک کند که می شنود یا نمی شنود، یا صدایی را که می شنود صدای امام‏‎ ‎‏است یا غیر امام، احتیاط (مستحب) آن است که قرائت را ترک نماید، اگرچه بنابر اقوی‏‎ ‎‏جایز است.‏

‏‏مسأله 4 ـ ‏‏در حال قرائت امام، طمأنینه بر مأموم واجب نیست، اگرچه احتیاط‏‎ ‎‏(مستحب) داشتن طمأنینه است. همچنین در حال قرائت امام در رکعت دوم، بر مأموم‏‎ ‎‏واجب نیست که فوراً بایستد، بنا بر این جایز است که سجده اش را ـ در صورتی که به‏‎ ‎‏تأخیر زیادی کشیده نشود ـ طول بدهد و بعد از آن که امام مقداری از قرائت را خوانده‏‎ ‎‏است، بایستد.‏

‏‏مسأله 5 ـ ‏‏امام چیزی (از کارهای نماز) به غیر از قرائت در دو رکعت اول را ـ در‏‎ ‎‏صورتی که مأموم در این دو رکعت به او اقتدا کرده باشد ـ از طرف او به عهده نمی گیرد و‏‎ ‎‏مأموم در دو رکعت آخر (سوم و چهارم) مانند کسی است که فرادا نماز می خواند، هر چند‏‎ ‎‏که امام در این دو رکعت سورۀ حمد را بخواند و مأموم صدای او را بشنود، البته باید بر‏‎ ‎‏احتیاطی که در اول باب ذکر شد، محافظت نماید. و اگر به رکعت اول و دوم نماز جماعت‏‎ ‎‏نرسید، خواندن قرائت در آن ها بر مأموم واجب است، زیرا آن دو، دو رکعت اول نمازش‏‎ ‎‏می باشد و اگر امام به او مهلت نداد که قرائتش را تمام کند، به خواندن حمد اکتفا نموده و‏‎ ‎‏سوره را ترک کرده و در رکوع به او ملحق می شود و اگر به او مهلت نداد تا حمد را هم‏‎ ‎‏بخواند بنابر اقوی جایز است که قرائت را تمام کند و در سجده به او ملحق شود ـ و شاید‏‎ ‎‏احوط هم همین باشد ـ اگرچه قصد فرادا نمودن نیز جایز است.‏

‏‏مسأله 6 ـ ‏‏اگر به رکعت دوم امام برسد، امام قرائت او را در این رکعت به عهده می گیرد‏‎ ‎‏و مأموم در قنوت و تشهد از امام تبعیّت می کند و احتیاط (واجب) آن است که در موقع‏‎ ‎
‏‎

‏‏مسأله 7 ـ ‏‏در جایی که بر مأموم قرائت پشت سر امام واجب است، مثل آن که امام یک‏‎ ‎‏رکعت یا دو رکعت را قبل از مأموم خوانده باشد و یا در جایی که قرائت بر مأموم مستحب‏‎ ‎‏است ـ مثل دو رکعت اول نماز جهری، در صورتی که صدای امام را نشنود ـ واجب است‏‎ ‎‏که قرائت را آهسته بخواند، اگرچه نماز جهری باشد.‏

‏‏مسأله 8 ـ ‏‏اگر در دو رکعت آخر (سوم و چهارم) به امام برسد و قبل از رکوع به او اقتدا‏‎ ‎‏کند، قرائت بر او واجب است و اگر امام به او مهلت ندهد، سوره را ترک می کند و در‏‎ ‎‏صورتی که بداند اگر قبل از رکوع به او اقتدا کند، به او مهلت خواندن حمد را نمی دهد،‏‎ ‎‏احتیاط (واجب) آن است که به او اقتدا نکند تا به رکوع رود و (وقتی که به رکوع رفت)‏‎ ‎‏تکبیرة الاحرام را بگوید و با او رکوع نماید و در این صورت قرائت بر او واجب نیست.‏

‏‏مسأله 9 ـ ‏‏متابعت مأموم از امام در افعال نماز واجب است؛ به این معنی که در آن ها نه‏‎ ‎‏بر امام مقدّم شود و نه آن که از او زیاد عقب بیفتد. و اما متابعت در اقوال جز در تکبیرة‏‎ ‎‏الاحرام واجب نیست، زیرا در تکبیرة الاحرام واجب است که نه بر امام مقدّم شود و نه‏‎ ‎‏آن که هم زمان با او بگوید و احتیاط (واجب) آن است که قبل از تمام کردن تکبیرة الاحرام‏‎ ‎‏امام، شروع به گفتن آن ننماید. و در آنچه ذکر شد، فرقی بین اقوالی که بشنود یا نشنود،‏‎ ‎‏نیست، اگرچه متابعت از امام در اقوالی که می شنود و خصوصاً در سلام گفتن، احوط‏‎ ‎‏(استحبابی) است. و اگر متابعت واجب را ترک کند، گناه کرده است، لکن نماز و جماعتش‏‎ ‎‏صحیح است، مگر این که در حالی که امام به قرائت رکعت اول و دوم خودش و مأموم‏‎ ‎‏مشغول باشد، مأموم به رکوع برود که در این صورت صحّت نمازش مشکل بلکه ممنوع‏‎ ‎‏است تا چه رسد به جماعتش. چنان که اگر به طوری بیش از حد عقب بماند یا جلو بیفتد‏‎ ‎‏که از هیئت جماعت خارج شود، در جایی که نمازش صحیح باشد جماعتش باطل می شود.‏

‏‏مسأله 10 ـ ‏‏اگر مأموم سهواً یا به خیال آن که امام تکبیر را گفته است، تکبیرة الاحرام را‏‎ ‎
‏‎

‏‏مسأله 11 ـ ‏‏اگر مأموم سهواً یا به خیال آن که امام سرش را بلند کرده است، سرش را از‏‎ ‎‏رکوع یا از سجده بلند کند، واجب است برگردد و متابعت نماید و در این صورت، زیاد‏‎ ‎‏شدن رکن ضرری نمی رساند و اگر برنگردد، گناه کرده است ولی در صورتی که ذکر و‏‎ ‎‏سایر واجبات رکوع و سجده را انجام داده باشد، نمازش صحیح است، وگرنه بنابر احتیاط‏‎ ‎‏(واجب) باطل است و احتیاط بیشتر از آن، تمام کردن نماز، سپس اعادۀ آن است. و اگر‏‎ ‎‏عمداً قبل از امام، سر بلند کند، گناه کرده است و در صورتی که بعد از ذکر و سایر واجبات،‏‎ ‎‏سربلند کرده باشد، نمازش صحیح است و در غیر این صورت اگر عمداً آن ها را ترک کرده‏‎ ‎‏باشد، نمازش باطل است. و در صورتی که عمداً سربلند کرده باشد، متابعت از امام جایز‏‎ ‎‏نیست، بنا بر این اگر عمداً متابعت کند، نمازش باطل است برای این که عمداً زیاد کرده است‏‎ ‎‏و اگر سهواً متابعت نماید، در صورتی که رکنی را زیاد کرده باشد، نمازش باطل است.‏

‏‏مسأله 12 ـ ‏‏اگر سهواً قبل از امام از رکوع بلند شود، سپس جهت متابعت از امام، به‏‎ ‎‏رکوع برگردد و قبل از آن که به حد رکوع برسد، امام از رکوع بلند شود، بعید نیست که نماز‏‎ ‎‏باطل باشد واحتیاط (مستحب) آن است که تمام کند و اعاده نماید.‏

‏‏مسأله 13 ـ ‏‏اگر سر از سجده بلند کند و ببیند که امام در سجده است و به خیال آن که امام‏‎ ‎‏هنوز در سجدۀ اول است، به قصد متابعت از او به سجده برگردد، پس از آن معلوم شود که‏‎ ‎‏سجدۀ دوم امام بوده است، مشکل است که مأموم آن را سجدۀ دوم خودش حساب کند و‏‎ ‎‏احتیاط به این که نماز را تمام و اعاده نماید ترک نشود. و اگر به خیال آن که سجدۀ دوم امام‏‎ ‎‏است، به قصد سجدۀ دوم به سجده رود، پس از آن معلوم شود که سجدۀ اول امام بوده،‏‎ ‎‏باید سجدۀ خودش را سجدۀ دوم حساب کند و می تواند قصد فرادا کند و نماز را تمام‏‎ ‎‏نماید و بعید نیست جایز باشد که از امام در سجدۀ دوم متابعت نماید و نیز می تواند سجده‏‎ ‎‏را ادامه دهد تا به امام ملحق شود و اوّلی احوط است، چنان که در صورت متابعت از امام،‏‎ ‎‏اعادۀ نماز احوط است.‏

‏
‏‎

‏‏مسأله 15 ـ ‏‏اگر در حین خواندن نافله، نماز جماعت منعقد شود و بترسد که به جماعت‏‎ ‎‏نرسد، مستحب است نافله را قطع کند. و اگر به طور فرادا مشغول نماز واجب باشد،‏‎ ‎‏مستحب است به نماز نافله عدول نماید و آن را در دو رکعتی تمام نماید و این در صورتی‏‎ ‎‏است که از محل عدول نگذشته باشد، مثل این که داخل رکوع رکعت سوم شده باشد (که‏‎ ‎‏دیگر نمی تواند به نافله عدول نماید).‏

‏‎ ‎

‏‎