شرایط نماز جماعت
این شرایط علاوه بر آنچه که گذشت، چند چیز است:
اول: بین مأموم و امام یا بین بعضی از مأمومین و بعضی دیگر که واسطۀ اتّصال او به امام می باشند، حائلی که مانع دیدن است وجود نداشته باشد. این در صورتی است که مأموم مرد باشد، ولی اگر زن به مرد اقتدا کند، وجود حائل بین او و امام یا بین او ومأمومین مرد، مانع ندارد، ولی وجود حائل بین مأموم زن و زن های مأموم دیگر که واسطۀ اتّصال او به امام هستند و همچنین بین او (زن) و بین امام، اگر زن باشد ـ بر فرض مشروع بودن امام جماعت شدن زن ـ محل اشکال است.
دوم: جایی که امام ایستاده بالاتر از جای مأمومین نباشد، مگر آن که به مقدار اندکی باشد و احتیاط این است که به مقداری که عرفاً ـ ولو با مسامحه ـ نگویند که جای امام بلندتر است، اکتفا شود. ولی بالاتر بودن جای مأموم از جای امام هر چند خیلی بالاتر باشد مانعی ندارد، ولی در صورتی که بلندی متعارف باشد مثل پشت بام دکان و خانه، نه مثل ساختمان های بلندی که در زمان ما معمول است، بنابر احوط (وجوبی).
سوم: مأموم از امام یا از صف جلوتر زیادتر از معمول فاصله نداشته باشد و احتیاط آن است که بین جای سجدۀ مأموم و جای ایستادن امام یا بین سجدۀ کسی که (در صف) عقب ایستاده است و جای ایستادن کسی که (در صف) جلو قرار گرفته، بیشتر از یک قدم معمولی، فاصله نباشد و احتیاط بیشتر از آن این است که جای سجدۀ شخصی که عقب ایستاده بدون فاصله پشت پای کسی که جلوتر است قرار بگیرد.
چهارم: جای ایستادن مأموم جلوتر ازمحل ایستادن امام نباشد و احتیاط (واجب) آن است که از امام عقب تر بایستد هر چند کم باشد، و چنان که جای مأموم جلوتر نباشد، ولی به جهت بلندی قدّش، در رکوع و سجده از امام جلوتر قرار بگیرد، ضرری نمی رساند، اگرچه احتیاط (مستحب) آن است که در تمام حالات نماز، جلوتر نبوده،
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 304
مخصوصاً در موقع نشستن، زانوهایش جلوتر از امام نباشد.
مسأله 1 ـ تاریکی و غباری که مانع دید هستند، حائل حساب نمی شوند و همچنین نهر و راه و مانند این ها اگر به اندازه ای که در نماز جماعت ممنوع است فاصله نیندازند، حائل حساب نمی شوند، بلکه ظاهر این است که پنجره (توری) نیز حائل شمرده نمی شود، مگر این که سوراخ هایش به قدری تنگ باشد که ساتر و دیوار حساب شود و شیشه ای که آن سویش پیدا است، خالی از قرب نیست که حائل محسوب نشود، ولی احتیاط (مستحب) اجتناب از آن است.
مسأله 2 ـ حائل کوتاهی که مانع دید در جمیع حالات نماز نمی شود، اگرچه در حال سجده مانع می شود مثل آن که به اندازۀ یک وجب یا بیشتر باشد در صورتی که در حال نشستن مانع دید نباشد، اشکالی ندارد وگرنه مورد اشکال است و در آن، احتیاط ترک نشود.
مسأله 3 ـ حائل بودن مأمومین جلوتر هرچند داخل نماز نشده باشند، ولی آمادۀ شروع به نماز باشند اشکالی ندارد، همچنین اگر به جهت طولانی بودن صف اول، بعضی از افراد این صف یا بیشتر آنان، امام را نبینند یا به جهت طولانی تر بودن صف دوم از صف اول، بعضی از افراد آن، افراد صف اول را نبینند، ضرری ندارد.
مسأله 4 ـ اگر صف های نماز جماعت، مثلاً به در مسجد برسد و یک یا چند صف در خارج مسجد تشکیل شود، به طوری که مثلاً یک نفر از افراد صف در مقابل در و بقیه دو طرف در (مثلاً پشت دیوار) بایستند، بنابر احتیاط (واجب) نماز کسانی که دو طرف در ایستاده اند و بین آنان و صف جلو حائل (مثلاً دیوار مسجد) وجود دارد باطل است، بلکه بطلان نماز آنان خالی از قوّت نیست. و همچنین نماز کسانی که دو طرف محرابی که داخل دیوار است، ایستاده اند و بین آنان و امام حائل وجود دارد، باطل است، ولی نماز صف های بعدی صحیح است.
مسأله 5 ـ اگر در بین نماز حائلی ایجاد شود یا فاصله ای که مبطل است به وجود آید، بنابر اقوی مانند این است که از اول، حائل یا فاصله وجود داشته و جماعت باطل می شود و باید به صورت فرادا ادامه داده شود.
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 305
مسأله 6 ـ به وجود آمدن حائل غیرثابت، مانند عبور انسان یا حیوان مانع ندارد، البته اگر عابرین به یکدیگر پیوسته باشند هر چند که در حال حرکت باشند، جایز نیست.
مسأله 7 ـ اگر نماز افراد صف جلو تمام شود، ادامۀ اقتدای کسی که بعد از آن ها ایستاده، (مثلاً در صف بعدی) اشکال دارد، اگرچه آن افراد بدون فاصله به نماز جماعت برگردند، بنا بر این احتیاط به این که به نماز فرادا عدول کنند ترک نشود.
مسأله 8 ـ اگر معلوم باشد که نماز افراد صف جلو باطل است، چنانچه آن صف حائل یا فاصلۀ ممنوع ایجاد کند، جماعت کسی که در صف عقب تر است باطل است. ولی اگرمعلوم نباشد که نماز افراد صف جلو صحیح است یا نه، باید نماز آن ها حمل بر صحّت شود. و اگر نماز افراد صف جلو بنابر تقلید خودشان صحیح باشد وبنابر تقلید افراد صف بعد باطل باشد، داخل شدن در آن نماز جماعت، چنانچه صف جلو حائل یا فاصله ممنوع باشد، اشکال دارد.
مسأله 9 ـ افراد صف عقب تر می توانند در صورتی که افراد صف جلو ایستاده اند و آماده و در شرف گفتن تکبیرة الاحرام اند، قبل از آن ها تکبیرة الاحرام را بگویند.
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 306