نماز جماعت

‏‏نماز جماعت‏

‏‏نماز جماعت از مستحبات مؤکّد در تمام نمازهای واجب، مخصوصاً در نمازهای‏‎ ‎‏یومیه است و در نماز صبح و مغرب و عشا تأکید بیشتری شده است. و نماز جماعت‏‎ ‎‏دارای ثواب عظیمی است، ولی اصالتاً واجب نیست نه به وجوب شرعی (که واجب‏‎ ‎‏مستقل باشد) و نه وجوب شرطی (که به عنوان شرط چیز دیگری واجب شود)، مگر در‏‎ ‎‏نماز جمعه با وجود شرایطی که در محل آن ذکر شده است. و در هیچ یک از نافله های‏‎ ‎‏اصلی ـ جز نماز استسقاء ـ مشروع نیست، اگرچه که این نافله ها به واسطۀ نذر و مانند آن‏‎ ‎‏واجب شود و قبلاً گذشت که احتیاط آن است که نماز دو عید (فطر و قربان) فرادا خوانده‏‎ ‎‏شود و جماعت در آن ها رجاءً بدون اشکال است.‏

‏‏مسأله 1 ـ ‏‏در صحیح بودن جماعت لازم نیست نوع و کیفیت نماز امام و مأموم یکی‏‎ ‎‏باشد. بنا بر این، کسی که می خواهد یکی از نمازهای یومیه را بخواند، می تواند به کسی که‏‎ ‎‏یکی از نمازهای یومیه را می خواند اقتدا کند، اگرچه یکی تمام می خواند و دیگری‏‎ ‎‏شکسته، یا نماز یکی ادا است و نماز دیگری قضا. و همچنین کسی که می خواهد نماز‏‎ ‎‏آیات بخواند، می تواند به کسی که او هم نماز آیات می خواند اقتدا کند، اگرچه چیزی که‏‎ ‎‏برای آن نماز می خوانند مختلف باشد (و مثلاً یکی برای زلزله و دیگری برای کسوف نماز‏‎ ‎‏می خواند). ولی کسی که می خواهد نماز یومیه بخواند، نمی تواند به کسی که نماز عید و‏‎ ‎‏آیات و نماز میّت، بلکه نماز احتیاط و طواف می خواند یا بالعکس اقتدا کند همچنین در‏‎ ‎‏خواندن یکی از پنج نمازی که گفته شد، نمی توان به کسی که یکی دیگر از آن پنج نماز را‏‎ ‎‏می خواند اقتدا کرد، بلکه مشروع بودن خواندن نماز طواف و نماز احتیاط به جماعت‏‎ ‎‏محل اشکال است.‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏
‏‎

‏‏مسأله 3 ـ ‏‏در غیر نماز جمعه و نماز عید فطر و قربان و بعض فروع نماز معاده (نمازی‏‎ ‎‏که خوانده شده و دوباره خوانده می شود) بنابر این که مشروع باشد، منعقد شدن نماز‏‎ ‎‏جماعت مشروط به این نیست که امام، جماعت و امامت را نیّت کند، اگرچه حصول ثواب‏‎ ‎‏برای امام، متوقف بر چنین نیّتی است، ولی مأموم باید نیّت اقتدای به امام را بکند، بنا بر این‏‎ ‎‏اگر مأموم نیّت اقتدا نکند، جماعت منعقد نمی شود، اگرچه در افعال و اقوال از امام تبعیّت‏‎ ‎‏کند. و امام باید یکی باشد، پس اگر کسی اقتدای به دو نفر را نیّت کند، اگرچه آن دو با هم‏‎ ‎‏(و به صورت هماهنگ) نماز بخوانند، جماعت منعقد نمی شود. همچنین باید امام را ـ با‏‎ ‎‏اسم یا وصف یا اشارۀ ذهنی یا اشارۀ خارجی تعیین کند ـ مثل این که اقتدای به شخص‏‎ ‎‏حاضر را نیّت نماید، اگرچه او را نشناسد، ولی بداند که عادل است و برای اقتدا صلاحیت‏‎ ‎‏دارد، بنا بر این اگر نیّت کند به یکی از این دو نفر اقتدا نماید، جماعت منعقد نمی شود،‏‎ ‎‏اگرچه قصدش این باشد که بعداً او را مشخص کند.‏

‏‏مسأله 4 ـ ‏‏اگر شک کند که نیّت اقتدا کرده یا نه، باید بنا را بر اقتدا نکردن بگذارد، هر‏‎ ‎‏چند که بداند به قصد داخل شدن در جماعت ایستاده است، بلکه حتی اگر حالت مأموم را‏‎ ‎‏داشته باشد. البته اگر مشغول به کاری از کارهای مأمومین است ـ ولو مانند گوش دادنی که‏‎ ‎‏در جماعت مستحب می باشد ـ بنا را بر این که اقتدا کرده می گذارد.‏

‏‏مسأله 5 ـ ‏‏اگر نیّت اقتدا به شخصی نماید به قصد این که زید است و بعداً معلوم شود‏‎ ‎‏که عمرو بوده، چنانچه عمرو عادل نباشد، جماعت او باطل است و نمازش هم اگر رکنی را‏‎ ‎‏به خیال اقتدا کردن، زیاد کرده باشد باطل است، وگرنه صحّت نماز خالی از قوّت نیست و‏‎ ‎‏احتیاط (مستحب) آن است که همان نماز را تمام کند، سپس اعاده نماید. و اگر عمرو عادل‏‎ ‎‏باشد، بنابر اقوی نماز و جماعتش صحیح است، چه قصدش این باشد که به زید اقتدا‏‎ ‎‏نماید و خیال کرده که شخص حاضر زید است، یا قصدش این بوده که به شخص حاضر‏‎ ‎
‏‎

‏‏مسأله 6 ـ ‏‏کسی که فرادا نماز می خواند، بنابر احتیاط (واجب) جایز نیست که در اثنا به‏‎ ‎‏جماعت عدول نماید. ‏

‏‏مسأله 7 ـ ‏‏ظاهر این است که در جمیع حالات نماز جماعت، قصد فرادا کردن نماز‏‎ ‎‏ـ ولو با اختیار ـ جایز باشد هرچند که چنین قصدی را از اول داشته باشد، لکن احتیاط‏‎ ‎‏(مستحب) آن است که خصوصاً در صورت دوم، عدول به فرادا نکند، مگر آن که ضرورت‏‎ ‎‏ـ ولو دنیوی ـ پیش آید.‏

‏‏مسأله 8 ـ ‏‏اگر بعد از قرائت امام، قبل از رکوع قصد فرادا کند، قرائت بر او واجب‏‎ ‎‏نیست، بلکه اگر در اثنای قرائت امام قصد فرادا کند، کافی است که بقیّۀ قرائت را خودش‏‎ ‎‏بخواند، اگرچه احتیاط (مستحب) به خصوص در صورت دوم آن است که قرائت را از‏‎ ‎‏ابتدا به قصد قربت و رجاء بخواند.‏

‏‏مسأله 9 ـ ‏‏اگر در اثنای نماز قصد فرادا کند، بنابر احتیاط (واجب) جایز نیست دوباره‏‎ ‎‏قصد جماعت نماید.‏

‏‏مسأله 10 ـ ‏‏اگر قبل از آن که امام سر از رکوع بردارد ـ ولو این که بعد از ذکر ـ به رکوع‏‎ ‎‏امام برسد، یا قبل از رکوع برسد، ولی داخل نماز نشود تا امام به رکوع رود، جایز است که‏‎ ‎‏با امام وارد نماز شود و برای مأموم یک رکعت حساب می شود. و این حد نهایی رسیدن به‏‎ ‎‏یک رکعت در ابتدای وارد شدن به نماز جماعت است، بنا بر این رسیدن به یک رکعت در‏‎ ‎‏ابتدای نماز جماعت، توقف دارد که به رکوع امام ـ قبل از شروع نمودن او در‏‎ ‎‏سربرداشتن ـ برسد و اما در رکعت های دیگر نرسیدن به رکوع امام ضرری نمی رساند به‏‎ ‎‏این که بعد از آن که امام سر از رکوع برداشته باشد رکوع نماید، لکن شرط است که به‏‎ ‎‏قسمتی از رکعت امام قبل از رکوع برسد و اگر نرسد، مورد اشکال است.‏

‏‏مسأله 11 ـ ‏‏ظاهر این است که اگر در اول رکعت یا در اثنای قرائت، داخل نماز جماعت‏‎ ‎‏شود و اتفاقاً از رکوع امام عقب افتاده و در رکوع به امام نرسد، نماز و جماعتش صحیح‏‎ ‎
‏‎

‏‏مسأله 12 ـ ‏‏اگر به خیال آن که به امام در حال رکوع می رسد، رکوع کند، ولی به امام‏‎ ‎‏نرسد، یا شک کند که رسیده یا نه، بعید نیست که نمازش به طور فرادا صحیح باشد و‏‎ ‎‏احتیاط (مستحب) آن است که آن را تمام کند و اعاده نماید.‏

‏‏مسأله 13 ـ ‏‏کسی که اطمینان به رسیدن به رکوع امام ندارد، بنابر اقوی، اشکالی ندارد که‏‎ ‎‏رجاءً به قصد رکوع با امام وارد نماز جماعت شود، پس چنانچه به امام برسد، نمازش‏‎ ‎‏صحیح است، وگرنه در صورتی که به رکوع رفته باشد، باطل است. چنان که اشکالی ندارد‏‎ ‎‏که تکبیرة الاحرام را بگوید به قصد این که اگر به امام برسد، ملحق به او شود و اگر به امام‏‎ ‎‏نرسد قبل از رکوع، نماز را فرادا نماید یا منتظر رکعت دوم امام ـ با شرطی که در مسألۀ‏‎ ‎‏آینده می آید ـ بماند.‏

‏‏مسأله 14 ـ ‏‏اگر نیّت اقتدا کند و تکبیر بگوید و قبل از آن که به رکوع برود، امام سرش را‏‎ ‎‏بلند کند، لازم است که به طور فرادا نماز بخواند یا در همان حال ایستاده، منتظر رکعت‏‎ ‎‏دیگر امام بماند و آن رکعت را رکعت اول قرار دهد به شرط آن که امام در نماز خواندن‏‎ ‎‏طول ندهد به طوری که (در اثر طول کشیدن) صدق کند که اقتدا نکرده است و اگر امام‏‎ ‎‏طول بدهد، انتظار جایز نیست.‏

‏‏مسأله 15 ـ ‏‏اگر به سجدۀ اول یا دوم رکعت آخر امام برسد و بخواهد که به فضیلت نماز‏‎ ‎‏جماعت برسد، نیّت کرده و تکبیر می گوید و با امام یک سجده یا دو سجده را انجام داده و‏‎ ‎‏تشهد می خواند، سپس بعد از سلام امام می ایستد و احتیاط را ترک نکند به این که این نماز‏‎ ‎‏را تمام کند و اعاده اش نماید، اگرچه اکتفا به نیّت و تکبیر و به حساب نیاوردن غیر از نیّت و‏‎ ‎‏تکبیر از چیزهایی که به خاطر تبعیّت از امام زیاد نموده (سجده و تشهد) و صحّت نمازش،‏‎ ‎‏خالی از وجه نیست و بهتر است که در این جماعت داخل نشود. و اگر در تشهد آخر به‏‎ ‎‏امام برسد، جایز است که داخل جماعت شود به این صورت که نیّت کند و تکبیر بگوید و‏‎ ‎
‏‎

‏‎ ‎

‏‎