رکعت های (نماز) احتیاط
مسأله 1 ـ رکعت های (نماز) احتیاط واجب است، بنا بر این ترک آن ها و اعاده کردن اصل نماز جایز نیست. و واجب است بعد از فارغ شدن از نماز فوراً خوانده شود، چنان که فاصله انداختن چیزی که منافات با نماز دارد بین آن و نماز جایز نیست، پس اگر فاصله انداخت، احتیاط آن است که (نماز) احتیاط را بخواند و نماز را اعاده نماید، ولی اگر قبل از نماز احتیاط چیزی را که منافات با نماز دارد، انجام دهد، سپس معلوم شود که نمازش تمام و صحیح بوده است، اعادۀ نماز واجب نیست.
مسأله 2 ـ در نماز احتیاط باید نیّت کند و تکبیرة الاحرام بگوید و سورۀ حمد را بخواند ـ و احتیاط (واجب) آن است که سورۀ حمد و نیز «بسم الله الرحمن الرحیم» را آهسته بخواند ـ و رکوع و سجود و تشهد و سلام را به جا آورد و نماز احتیاط، قنوت ندارد، اگرچه دو رکعت باشد، چنان که سوره ندارد.
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 236
مسأله 3 ـ اگر رکنی از رکعت های (نماز) احتیاط را فراموش کند یا بر آن بیفزاید، نماز احتیاطش باطل است و نباید احتیاط را ترک کند؛ به این که نماز احتیاط را از نو بخواند، سپس نمازش را اعاده کند.
مسأله 4 ـ اگر قبل از شروع در نماز احتیاط، معلوم شود که احتیاجی به آن نیست، خواندن نماز احتیاط، واجب نیست. و اگر بعد از خواندن نماز احتیاط معلوم شود (که احتیاجی به آن نبوده است)، نماز مستحبی حساب می شود، و اگر در اثنای نماز احتیاط متوجه شود، آن را به قصد نافله تمام می کند، و احتیاط (مستحب) آن است که (در این صورت) اگر نماز احتیاطش یک رکعت ایستاده است، یک رکعت دیگر هم بر آن بیفزاید. و اگر بعد از فارغ شدن از نماز احتیاط معلوم شود که نمازش ناقص بوده است، چنانچه نقص آن به مقدار نماز احتیاطی بوده که خوانده است ـ مثل این که بین سه و چهار شک نماید و یک رکعت نماز احتیاط ایستاده بخواند و بعد از نماز احتیاط، متوجّه شود که نمازش سه رکعت بوده است ـ نمازش صحیح است، و احتیاط (مستحب) آن است که (نمازش را) از نو بخواند، البته این در جایی است که آنچه را (به عنوان وظیفۀ شک) انجام داده، مطابق یکی از دو طرف شکش که طرف نقص آن است باشد ـ مانند مثال مذکور ـ وگرنه در جایی که تنها آن مقداری که انجام داده به اندازۀ نقص باشد (بدون این که عمل به وظیفۀ شک نموده باشد) جبران نماز با نماز احتیاط مورد اشکال است، مانند این که بین دو و چهار، شک نماید و بنا را بر چهار بگذارد و یک رکعت نماز احتیاط ایستاده اشتباهاً عوض دو رکعت بخواند، سپس معلوم شود که نمازش یک رکعت نقص داشته است، که احتیاط (واجب) در مثل این مورد، اعادۀ نماز است. و اگر نقص نماز بیشتر از نماز احتیاط باشد، مثل این که بین سه و چهار شک نماید و بنا را بر چهار بگذارد و نماز احتیاط بخواند، سپس معلوم شود که نقص نمازش دو رکعت بوده است، واجب است که نمازش را بعد از خواندن یک رکعت یا دو رکعت متّصل به آن اعاده نماید. و همچنین است اگر نقص نماز کمتر از نماز احتیاط باشد، مانند این که بین دو و چهار شک کند و بنا را بر چهار بگذارد و دو رکعت نماز احتیاط ایستاده بخواند، سپس معلوم شود که نمازش سه رکعت بوده است، که باید یک رکعت متّصل به آن بخواند، سپس نماز را اعاده کند. و اگر در اثنای نماز
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 237
احتیاط، نقص نمازش معلوم شود، بنابر اقوی به آنچه که شارع (مقدّس) جبران نقص نماز قرار داده است اکتفا می شود اگرچه در مقدار و خصوصیات، مخالف نقص نمازش باشد تا چه رسد به این که موافق آن باشد، پس کسی که بین سه و چهار شک نماید و بنا را بر چهار بگذارد و شروع به دو رکعت نماز احتیاط نشسته نماید و معلوم شود که نمازش سه رکعت بوده است دو رکعت نماز احتیاط نشسته را تمام می کند و به همان (هرچند که دو رکعت و نشسته خوانده چه رسد به آن که یک رکعت و ایستاده خوانده باشد) اکتفا می نماید، لکن در هر حال مخصوصاً در صورت مخالفت نماز احتیاط با نقص نماز، سزاوار نیست که احتیاط به اعاده ترک شود. و اما در غیر موردی که شارع آن را جبران نقص قرار داده، مانند این که بین سه و چهار شک نماید و مشغول دو رکعت نماز احتیاط نشسته شود، سپس معلوم شود که نمازش دو رکعت بوده است، احتیاط (واجب) آن است که نماز احتیاط را قطع نماید و با دو رکعت متّصل، نمازش را جبران نماید، سپس نماز را اعاده کند. و اگر قبل از وارد شدن به نماز احتیاط، نقص نمازش معلوم شود، حکمش حکم کسی است که بدون عمد از رکعت های نمازش کم گذاشته که باید کمبود آن را همان طور که دانستی جبران نماید، بنا بر این نماز احتیاط کفایت نمی کند، بلکه لازم است نقص نماز را کامل کند و دو سجدۀ سهو را برای سلام بیجا، انجام دهد.
مسأله 5 ـ اگر در اصل خواندن نماز احتیاط شک نماید، چنانچه بعد از وقت باشد، به شکّش اعتنا نمی کند. و چنانچه در وقت باشد، اگر مشغول کار دیگری نشده و چیزی را که منافات با نماز دارد انجام نداده و فاصلۀ زیادی هم پیدا نشده باشد، باید بنا را بر این بگذارد که نماز احتیاط را نخوانده است (و آن را بخواند) و با بودن یکی از سه چیز (کار دیگر، منافی نماز، فاصله زیاد) برای بنا گذاشتن بر خواندن آن وجهی است، ولکن احتیاط آن است که نماز احتیاط را بخواند، سپس نماز را اعاده کند.
مسأله 6 ـ اگر در کاری از کارهای نماز احتیاط شک نماید، باید ـ مانند اصل نماز ـ در صورتی که در محل آن باشد، آن را به جا آورد، و اگر از محل آن گذشته باشد بنا را بر انجام آن بگذارد. و اگر در رکعت های نماز احتیاط شک نماید، اقوی وجوب بنا گذاشتن بر اکثر است، مگر آن که بنا گذاشتن بر اکثر موجب بطلان نماز شود که در این صورت باید بنا را بر
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 238
اقلّ بگذارد، لکن علاوه بر این، احتیاط (مستحب) آن است که نماز احتیاط را اعاده کند، سپس اصل نماز را اعاده نماید.
مسأله 7 ـ اگر نماز احتیاط را فراموش کند و به نماز دیگری ـ چه مستحب باشد یا واجب ـ مشغول شود، واجب است آن را قطع نماید و نماز احتیاط را بخواند، خصوصاً اگر نماز دوم (که مشغول آن شده)، مترتّب بر نماز اولی باشد (مانند نماز عصر که مترتب بر نماز ظهر است) و علاوه بر این، احتیاط (مستحب) آن است که اصل نماز را اعاده کند، و این در جایی است که مشغول شدن به نماز دیگر به فوریت نماز احتیاط، ضرری نرساند وگرنه بعید نیست در صورتی که مترتّب بر نماز اول باشد به نماز اول عدول کند و احتیاط (مستحب) آن است که بعد از این هم، نماز را اعاده نماید. و در صورتی که نمازی را که مشغول شده، مترتّب بر نماز اول نباشد، واجب است از آن دست بردارد و اصل نماز را اعاده کند و احتیاط (مستحب) آن است که نماز احتیاط را بخواند، سپس اصل نماز را اعاده نماید.
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 239