حکم ظن (گمان) در کارها و رکعت های نماز
مسأله 1 ـ ظن (گمان) در عدد رکعت های نماز در هر حال، حتی ظنّی که به دو رکعت اول نمازهای چهار رکعتی یا به نمازهای دو رکعتی یا سه رکعتی تعلق بگیرد، مثل یقین است تا چه رسد به آن که ظن به رکعت سوم و چهارم نماز چهار رکعتی تعلّق گیرد، پس عمل بر طبق ظن واجب است، اگرچه قبل از ظن، شک داشته باشد، بنا بر این اگر ابتداءً شک نماید، سپس در آنچه که شک داشت، ظن پیدا کند، باید طبق آخری (یعنی ظن) عمل کند. و همچنین اگر گمان او به شک یا شک او به شک دیگری تبدیل شود، باید به آخری عمل نماید، بنا بر این اگر در حالی که ایستاده بین سه و چهار شک کند و بنا را بر چهار بگذارد و بعد از آن که سر از سجده برداشت، مثلاً شک او به شک بین چهار و پنج تغییر نماید، باید طبق شک دوم عمل نماید و به همین منوال. و در موردی که ظن در نماز چهار رکعتی به غیر دو رکعت آخر تعلق گرفته باشد، احتیاط (مستحب) آن است که عمل به ظن کند، سپس اعاده نماید.
اما این که ظن در افعال نماز معتبر باشد، مورد اشکال است، پس در موردی که ظن با وظیفۀ شک مخالفت داشته باشد، نباید احتیاط ترک شود، مثل این که گمان کند که (چیزی را) انجام داده است و حال آن که در محل آن است، به این که مانند قرائت را (که رکن نیست و زیاد شدن آن بدون قصد جزئیت نماز را باطل نمی کند)با قصد تقرب مطلق به جا آورد
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 235
(و نیازی به اعاده ندارد) و مانند رکوع را (که رکن است و زیاد شدن آن بدون قصد جزئیت هم نماز را باطل می کند) به جا آورد و پس از آن نماز را اعاده نماید و همچنین است اگر بعد از گذشتن از محل آن، گمان به نیاوردن آن پیدا کند و محل جبران و تدارک آن باقی مانده باشد، و اگر محل تدارک و جبران آن هم گذشته باشد، باید نمازش را تمام کند و در مثل رکوع (که رکن است و نقصان سهوی آن نیز نماز را باطل می کند)، نماز را اعاده کند.
مسأله 2 ـ اگر مردّد شود حالتی که برایش حاصل شده ظن است یا شک ـ چنان که گاهی اتفاق می افتد ـ مورد اشکال است، و باید احتیاط به وسیلۀ علاج را ترک نکند: اما در مورد رکعات (اگر این تردید در رکعات نماز باشد) باید طبق یکی از آن ها (گمان یا شک) عمل نماید و (سپس) نماز را اعاده کند، و احتیاط آن است که طبق شک عمل کند، سپس نماز را اعاده نماید، و اما در مورد افعال نماز (اگر این تردید در افعال نماز باشد)، مانند گذشته است (که در مسألۀ سابق گفته شد). البته اگر حالت سابق بر این تردید ظن یا شک باشد و شک کند که آن حالت به حالت دیگری تغییر نموده، بعید نیست که بنا را بر آن حالت سابق بگذارد.
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 1صفحه 236