علل و عوامل قیام امام حسین(ع) با تکیه بر تاریخ،
روایات و کلام امام خمینی(س)
دکتر غلامرضا رحمدل
با نگاهی ژرف به فلسفۀ قیام عاشورا، خواهیم دید که سال 60 هجری آبستن سلسله انحرافات و بدعتهایی بود که بعد از رحلت پیامبراکرم(ص) به تدریج شکل گرفت. اساسی ترین این انحرافات اجتماعی و حکومتی، به زمان خلیفۀ سوم باز می گردد.
انحراف در نحوۀ گزینش نیرو، تجمل گرایی و فرهنگ کاخ نشینی و رشد طبقه ای ثروتمند با ثروتهای افسانه ای و بکارگیری افراد بدسابقه و سیاه نامه و مبادرت به حذف نیروهای خوش نام و دلسوز، از جمله: ابوذر غفاری، مالک اشتر، عمار یاسر، مقداد و ابن مسعود، از جملۀ این تغییر مسیرهای اساسی آن دوره بود که سرانجام به هلاکت عثمان انجامید.
پس از عثمان، امام علی(ع) در شرایطی حکومت را در دست گرفت که شیرازۀ امور اقتصادی و اجتماعی از هم پاشیده و شرایط بحرانی خاصی به وجود آمده بود. ایشان عملاً با سه طبقه و قشر روبرو بود که هر سه در زمان خلفای سه گانه و در اثر سیاستهای ایشان پا به عرصۀ وجود گذاشته بودند.
اولین طبقه، متمولین و سرمایه سالارانی بودند که با جعل قوانین غیرمشروع اقتصادی توسط خلفا، به داراییهای اضافه ای دست یافته بودند و بعدها جنگ جمل را به ایشان تحمیل کردند.
دومین گروه، کارگزاران قدرت طلبی بودند که در رأس آنها معاویه بود که جهت
دومین کنگره بین الملی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشوراچکیده مقالاتصفحه 74
منافع شخصی خود جنگ صفین را علیه امام (ع) تدارک دید. این دسته نیز عملاً توسط خلفای پیشین نصب و مبسوط الید شده بودند.
سومین طبقه نیز متهجرین مقدس نمایی بودند که خوارج را تشکیل می دادند و موجب جنگ نهروان شدند.
در نهایت، پس از شهادت امیرالمؤمنین(ع) و نرمش انقلابی و آگاهانۀ امام حسن (ع)، معاویه خلیفۀ بی رقیب مسلمین شد. در این زمان، مردم به صورت انسانهایی بی تفاوت، خالی ازمروت و شجاعت سیاسی، بیگانه با ارزشها، سنتها و بنیادهای مترقی و حیات بخش صدر اسلام، عافیت طلب و محافظه کار در آمده بودند. در چنین شرایطی است که ولایتعهدی یزید اعلام می گردد.
امام حسین(ع) عهده دار مسئولیت بزرگ امامت است که در این فصل از تاریخ، دو راه بیشتر در برابر خویش ندارد. یا بماند و شاهد فروپاشی بنای اسلام باشد و یا برخیزد و خطوط جدید مبارزه را ترسیم کند.
امام(ع) جامعۀ مسلمین را در زمان یزید با این ویژگیها توصیف می کند:
1 - فروپاشی عدل و اشاعۀ ظلم
2 - رخت برکشیدن روح آزادی و آزادگی
3 - منسوخ شدن جهان، وطنی بودن اسلام و شیوع ملی گرایی
4 - اشاعۀ منکر و رواج مفاسد اجتماعی.
در این موقعیت است که امام حسین(ع) در شرایطی که تنها و بی یاور مانده است، برای آنکه اسلام بتواند سربلند کند و خاطرات شورآفرین و افتخارآمیز صدر اسلام دوباره احیا شود و جبهه ای دایمی در مقابل انحراف و تحریف گشوده گردد، قیام می کند و تمامی روزها را به عاشورا و تمامی سرزمینها را به کربلا دگرگون می سازد.
که فرمود:
«اما بعد، پس هر که به من بپیوندد به شهادت می رسد و هر که روی گرداند، به پیروزی نخواهد رسید. »
دومین کنگره بین الملی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشوراچکیده مقالاتصفحه 75