نمایش هنری در حماسه عاشورا
براتعلی سلیمانی درچه
در متون دینی و ادبیات ملی، شاهد حماسه های مختلفی هستیم که قبل از حماسۀ عاشورا روی داده اند. این حماسه ها به گونه ای رخ داده و به گونه ای در منابع تاریخی و مذهبی نمودار گشته اند که به نوعی متضمن تجسم و نمایش عشق الهی، ایثار و ازخودگذشتگی، شجاعت و جوانمردی، وطن دوستی، ناموس پرستی و سرانجام تحمل آزار و شکنجه و جان باختن و کشته شدن قهرمانها و اسطوره های الهی و تاریخی، درنهایت مظلومیت و غربت است.
به عنوان مثال تجسم و نمایش نمودهای فوق به خوبی و آشکارا در روایات مربوط به کشته شدن هابیل به دست قابیل، قتل انبیای مختلف الهی و از جمله اره شدن بدن حضرت زکریا(ع) توسط هیرودیس، سوختن مؤمنان مسیحی در خندقی از آتش توسط اصحاب اخدود، به آتش افکنده شدن حضرت ابراهیم(ع) به دست نمرود، پاکدامنی حضرت یوسف(ع) و به زندان افتادن او با نیرنگ زلیخا، مرگ قهرمانانه آرش، وطن پرست ایرانی، بریده شدن سر سیاوش، اسطورۀ پاکدامن ایرانی در طشت زر توسط گرسیوز و روایات و افسانه های دیگر دیده می شود.
دقت در جزئیات چنین حماسه ها و اسطوره هایی نشان می دهد که در تمام این حماسه ها، نوعی ایثارگری و صداقت وجود دارد. در تمام این روایات، ظالمان و پلیدانی وجود دارند که دایره را برای پاکان و قهرمانان تنگ می کنند و به ناحق خون آنها را می ریزند و یا به نوعی آنها را گرفتار عذاب و شکنجه می سازند و باز درتمام این اسطوره ها – چه توحیدی و چه اسطوره های ملی و تاریخی - می بینیم که خون پاکان
دومین کنگره بین الملی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشوراچکیده مقالاتصفحه 91
پایمال نمی شود، بلکه خون آنها برای همیشه می جوشد و صلح و آزادی و حق پرستی و مرگ و نابودی پلیدان را به همراه دارد. به همین دلیل، اسطوره ها و قهرمانان این حماسه ها و رویدادهای تاریخی همواره مورد احترام و ستایش نسلهای بشری بوده و انسانها همواره در طول تاریخ در جهت پاسداری از پیام این خونها و بزرگداشت آنها، سوگها خوانده و نوحه ها سرداده اند.
اما با وقوع حماسۀ عاشوراست که تمامی این حماسه ها، فجایع و تراژدیها و اسطوره ها کوچک می شوند. آنچه وجه اشتراک تمام این اسطوره ها با حماسۀ عاشوراست، جنبۀ نمایشی آنها و تجسم حق و باطل و الگودهی برای یک زندگی شرافتمندانه است. با مطالعه وقایع عاشورا و حماسۀ حسینی، ظرایف و پیامهای نمایشی این واقعۀ عظیم برما روشن شده و خواهیم دیدکه عظیم ترین حماسۀ تاریخی و آموزنده ترین حماسه در تاریخ حماسه ها، عاشورا بوده و تمامی حماسه های دیگر الهی و بشری تاحدی از پرتو عاشورا برخوردار بوده اند.
امام حسین(ع) عصارۀ خلقت، وارث آدم، خون خدا و زنده کنندۀ وحی الهی و اسلام راستین بوده است. او برای دست رد زدن به سینۀ پلیدان و غاصبان تاریخ، حرکت خود را از ابتدا، آشکار و علنی آغاز می کند. او برخلاف تمام مبارزین تاریخ که ابتدا، مبارزه خود را پنهان می دارند، مبارزۀ خود را از همان آغاز علنی می سازد. برای مبارزه خانوادۀ خود را به همراه می برد، به حج، این کنگرۀ عظیم مسلمانان رفته و با ناتمام گذاشتن حج به سوی کوفه و کربلا حرکت کرده و از ابتدا، سرانجام خود و یارانش را که کشته شدن دریک نبرد نابرابراست، به آنها گوشزد می کند.
صحنۀ کربلاو روزعاشورا تماماً نمایش حضور تمام اقشار اجتماعی در مبارزه، نمایش برابری و مساوات، نمایش عبودیت و آزادی و اطاعت ازولایت وایثارگری و ... بوده و گویی حادثۀ عاشورا تجسم و نمایش تعالیم اسلام است. آری در اینجا بدون این که کسی بخواهد نمایش بازی کند، نمایشنامه ای تهیه شده و یک بازی واقعی صورت گرفته و پرسوژه بودن و عظمت این نمایش راستین، در این نهفته است که کارگردانی
دومین کنگره بین الملی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشوراچکیده مقالاتصفحه 92
این نمایش توسط ذات باری تعالی صورت گرفته و بازیگران آن اسطوره های الهی بوده اند.
دومین کنگره بین الملی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشوراچکیده مقالاتصفحه 93