اشک عاشورا
حجةالاسلام حسین علویمهر
پدیده اشک درعاشورا به عنوان یک تحول و دگرسانی قابل بررسی عمیق می باشد. اشک خود نوعی انقلاب و از آثار انفعالی جسم می باشد، تحول اشک یک تحول درونی است، زیرا وقتی تحولها را بررسی می کنیم، می بینیم تحولات یا اجتماعی است یا فردی و تحول فردی یا درونی است یا برونی.
تحول فردی برونی اقسامی دارد، برخی از آنها منفی می باشند، همانند «خود فراموشی» که از خدا فراموشی را پرورش می دهد. مقدمۀ این تحول، لذت طلبی و شهوت جویی است و این از نوع تحولات باطل و منفی می باشد.
برخی تحولات نیز مثبت می باشند، همانند «عشق» به خدا و صفات و افعال او که در قرآن تعبیر به «حب» شده است «والذین امنوا اشد حباً لله». و مانند «توبه» که یک انقلاب درونی بر علیه حیوانیت و مقامات رذیله خود است. و مانند «اشک» بر سیدالشهدا(ع).
اشک از نظر علم تشریح به علت یک سلسله تحولات و دگرگونیهای جسمی پدید می آید. علاوه بر آن در درون نیز از نظر معنوی تحولهای بسیاری ایجاد می کند. برترین گریه ها و اشکها، گریستن از خوف خدا و گریستن بر مصائب ائمه اطهار بخصوص سید شهیدان «حسین بن علی(ع)» می باشد، که از عبادات، بلکه برترین عبادتها برشمرده شده است. با ظرافتی که در گریستن بر ائمه(ع) وجود دارد، فضیلتش بیش از گریستن از خوف خدا است، زیرا گریستن از خوف خدا نوعی منفعت جویی و «خود دیدن» است و سود آن برای گریه کننده می باشد، اما گریستن بر حسین(ع) «خدا دیدن» است، گریستن بر ولی خدا یعنی اشک بر خدا، «من احبکم فقد احب الله». اشک برحسین فضیلت و
دومین کنگره بین الملی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشوراچکیده مقالاتصفحه 117
ثواب فراوان دارد، ولی هر گریه و اشکی فضیلت نیست، زیرا برخی اشکها نمایانگر ذلت سید شهیدان است و آن وقتی است که برای یک انسان پایمال شدۀ مظلوم و بی یاور اشک ریخته شود، ولی گاهی اشک، «اشک عزت»است و آن اشک ریختن برای کسی است که در راه کرامت، شرافت و هدایت الهی جان خود را فدا نموده است. هنگامی اشک برای فقدان، «حرمان» و محرومیت از ولی خدا و انسان معصومی است که دارای تمام کمالها می باشد و زمانی اشک، «اشک صامت»، جامد و ایستا است و گاه اشک دارای «حرکت، پویایی» و تهییج احساسات برای حسینی شدن می باشد.
هر پدیده و تحولی آثار مخصوص به خود دارد، اشک نیز از این قاعده مستثنا نیست، زیرا پدیدۀ اشک، تحول و عبادتی است که هم دارای آثار اجتماعی – سیاسی است و هم دارای آثار فردی، اما آثار اجتماعی دارد، زیرا شهید پس از شهادت خود با جامعه دو گونه ارتباط دارد: یکی رابطه «همسو» یعنی رابطه با مردم همفکر و هم ایدۀ خود و دیگری رابطه «متضادو متخالف» یعنی رابطه با مردمی که او را به شهادت رسانده اند.
برخی آثار اجتماعی– سیاسی اشک بر عاشورا عبارت است از:
الف– تبیین چهره های ظلم و فاسد، افشاگری چهرۀ کریه بنی امیه و یزید فاسد و زمینۀ نابودی آنان
ب - اتحاد دینی: اشک ریختن انگیزه برای تجمع ملتها، گروهها و هیئتهای مذهبی تحت یک پرچم و با نام و یاد حسین(ع) خواهد شد و همه را به هم نزدیک می کند.
ج - رازبقای نهضت حسین(ع) در اشک ریختن، بر او و اشک گرفتن بازماندگان حسین(ع) از دیگران با سرودن اشعار و مرثیه های جانسوز می باشد.
از آثار اجتماعی که بگذریم، می بینیم آثار فردی اشک نیز بسیار باعظمتند آنها به اجمال عبارتند از:
الف - حیاتمندی اشک، مصیبتی که حسین(ع) برای اسلام کشید، بسیار بزرگ بود. ما باید بر خود تأسف بخوریم و اشک بریزیم که چرا همانند عاشوراییان نشدیم. باید
دومین کنگره بین الملی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشوراچکیده مقالاتصفحه 118
به آنها اقتدار کرد تا حیات ابدی را دریافت.
ب - فزونی محبت، مودت و ولایت
ج - آمرزش جمیع گناهان که موعود روایات معتبره می باشد و این عدل توبه است، اما دو شرط دارد: یکی اسلام و دیگری ولایت ائمه اطهار(ع) در صورتی که با معرفت همراه باشد.
تاریخچۀ اشک عاشورا نشان می دهد که قبل از حادثۀ عاشورا اشک انبیا و پیامبر (ص)، فاطمۀ زهرا(س)، علی مرتضی و حسن مجتبی(ع) همچنان برعاشورا جاری بوده است و ویژۀ بعد از عاشورا نیست.
دومین کنگره بین الملی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشوراچکیده مقالاتصفحه 119