جهاد به مال و جان در قرآن
محمد واعظ زاده خراسانی
به طور تقریب نیمی از آیات الاحکام در قرآن کریم(یعنی بیش از 250 آیه) به مسئله جهاد ارتباط دارد و این نشانگر اهمیت این اصل است. در آیات جهاد، زمینه ها، موارد، نیازهای مردم در ابعاد گوناگون، شرایط پیش و پس از آن، اهمیت، احکام و تحلیل آن به تفصیل آمده است.
غزوات عمدۀ رسول اکرم(ص) – به غیر از سریه ها و موارد جزئی - پس از هجرت بالغ برده غزوه می باشد یعنی به طور متوسط در هر سال یک جنگ اتفاق می افتاده که اولین آنها غزوۀ بدر و آخرین آنها غزوۀ تبوک بوده است.
با نظری به سیر نزول آیات جهاد می توان دریافت که در آغاز، جهاد جایز نبوده است که پس از نسخ آیات مربوط به آن، مسلمین اجازه یافتند از خود دفاع کنند. پس از آن به طور پیاپی آیاتی در رابطه با جهاد و از جمله ترغیب و تحریص بر قتال با مشرکین و کافران آمده است و با رعایت ترتیب نزول سوره ها ملاحظه می شود که تدریجاً لحن قرآن در مورد جهاد شدیدتر و جدیتر می گردد.
شدیدترین خطاب و قاطعترین فرمانهای قتال، در سورۀ توبه دیده می شود که بخش زیادی از آن در مورد غزوۀ تبوک نازل گردیده است. غزوۀ تبوک آخرین غزوه ای بود که رسول اکرم (ص) شخصاً در آن شرکت فرمود ; هرچند کار به جنگ و قتال نکشید.
از خصوصیات دیگر این سوره آن است که آیاتی چند از آن مردم را به قتال همۀ کافران و مشرکان و بسیج همگانی فرمان می دهد و از تخلف و عذرآوردن و اذن
دومین کنگره بین الملی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشوراچکیده مقالاتصفحه 171
خواستن شدیداً منع می کند.
از سوی دیگر قرآن در آیات مربوط به جهاد، به جهاد مالی وجهاد بدنی هر دو نظر دارد و مکرراً همراه «فی سبیل الله» آنرا ذکر می کند. دلیل این اصرار قرآن بر این امر، آن است که هرچه بیشتر عبادات مقدسی چون هجرت، انفاق وجهاد را از اندیشه و هدف سودجویی و نفع مادی و انگیزۀ شخصی و از فکر طاغوتی کشورگشایی و سیطره بر خلق خدا دور نماید و آنها را خالص برای خدا و در چارچوب اهداف خدایی قرار دهد.
دومین کنگره بین الملی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشوراچکیده مقالاتصفحه 172