تیپ شخصیتی امام خمینی(س) و بسیج توده ها
دکتر احمد بخشایشی اردستانی
نام امام خمینی(س) همواره قرین با واژه های عمیق مقولۀ نظم، مقولۀ وجدان کار و مقولۀ آزادخواهی، مقولۀ تیپ مدیر و مقولۀ مبدع همسان نمودن اخلاق فردی با اخلاق اجتماعی است. جان کلام و عصارۀ پیام امام هماهنگ سازی وجه ذهنی موجود در جامعه - یعنی همان بستر فرهنگی - با وجه عینی - یعنی تکنولوژی و وسایل تولید و جو مادی - می باشد. با توجه به این که وجه ذهنی در واقع معنابخش وجه عینی یک جامعه است، امام خمینی(س) با زیر سئوال بردن وضعیت موجود جامعه، خواهان ایجاد نظم جدید و معنای جدیدی از حکومت و زندگی گردید.
در این راستا امام برای ایجاد بسیج بین توده ها و مردم از سه مکانیزم - که خاص ایشان بود - استفاده نمود.
اولین مکانیزم، تیپ شخصیتی مدیریتی است. امام خمینی(س) با چنین مکانیزمی سعی نمود تا با استفاده از ارزشهای اسلامی معنای جدیدی را به سیستم سیاسی و سنتی ایران بدهد. ایشان سعی نمود در کمتر از دو دهه شکافی بین فرهنگ اسلامی با حکومت سلطنتی ابجاد نماید که از آن به بحران مشروعیت تعبیر گردیده است.
مکانیزم دیگر، تیپ ایدئولوگ بودن امام بود. امام برای اولین بار دکترین «ولایت فقیه» را که میوۀ مشروع «نهاد مرجعیت» می باشد، به نحوی جامع و دور از افراط و تفریط فرمول بندی نمود. این دکترین با دو شرط به صورت یک رهیافت ایدئولوژیکی - اجتماعی معرفی شدند. این دو شرط، یکی ویژگیهای شخصی فقیه - یعنی علم صحیح، ایمان صحیح و شخصیت صحیح - و دیگری انتخاب مردم - به معنی
دومین کنگره بین الملی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشوراچکیده مقالاتصفحه 204
قرارداد اجتماعی حاکمیت اکثریت و سیستم نمایندگی - است. چنین برداشتی از ولایت فقیه دارای ویژگیهایی چون دوگانگی و دو سویه بودن حاکمیت (حاکمیت الله و حاکمیت مردم)، دیدگاه حداکثرگرا نسبت به مفهوم دولت، دیدگاه فراوطنی، دیدگاه وجود هدف مشترک بین مردم و دولت، تمرکز قدرت سیاسی، تأکید بر اصول ارزشی و و تأکید بر اصل اجتهاد برای حل معضلات مبتلا به جامعه می باشد.
مکانیزم سوم برای بسیج توده ها توسط حضرت امام، تیپ شخصیتی قیامگر ایشان بود که به دو شیوۀ همزمان دنبال می شد. اولین شیوه، احیای سنتهای فراموش شده است و دیگری سعی در ایجاد معنای جدیدی که بر قامت وجه عینی جامعه تنگ و ناهمگون باشد. امام با استفاده از این مکانیزم در هاله ای از خلاقیت و معنی بخشی (کاریزما) قرار گرفت.
ویژگیهای سه گانۀ امام در ابعاد مدیریتی، ایدئولوگی و قیامگری، وی را قادر ساخت تا نه تنها از دیدگاه روانشناسی بتواند رهبر یک ملت بل الگو و نمونه ای برای دیگران هم باشد. او با استفاده از این ابعاد سه گانه توانست سنت گسسته شدۀ عاشورایی توسط نظام شاهی را احیا و متوجۀ دین نماید.
دومین کنگره بین الملی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشوراچکیده مقالاتصفحه 205