شکلهای گوناگون قیام در سنت پیشوایان اسلام
تا قیام انقلاب مهدی(عج)
دکتر عزیزالله بیات
حوادثی را که در ارتباط با موضوع مقاله بر جامعۀ اسلامی از رحلت پیغمبر(ص) تا ظهور امام غایب(عج) گذشته است به هشت دوره به شرح زیر تقسیم می شود:
1 - دوره اول (11 - 40 هجری قمری) - این دوره از رحلت پیغمبر(ص) شروع شده و با شهادت امام علی(ع) ختم می شود، در این دوره از غصب خلافت توسط خلفای سه گانه و مواضع امام علی(ع) در دو بخش بحث شده است.
2 - دوره دوم (40 - 60 هجری قمری) - این دوره مشتمل است بر دوران امامت و خلافت امام حسن(ع) و قسمتی از دوران امامت امام حسین(ع) و کیفیت صلح تحمیلی.
3 - دوره سوم (از رجب 60 تا صفر 61 هجری قمری) - این دوره از فاجعۀ غم انگیز عاشورا شروع شده و به اسارت خاندان پیامبر بزرگوار اسلام(ص) ختم می شود و مشتمل بر دوران خلافت نکبت بار یزیدبن معاویه است و مقایسه حرکت امام حسین(ع) با حرکت امام خمینی(س).
4 - دوره چهارم (61 - 95 هجری قمری) - این دوره شامل است بر حوادث دوران امامت امام سجاد(ع) و اتخاذ مواضع چهارگانۀ این امام همام و اشاره ای به قیام زید است.
5 - دوره پنجم - این دوره مشتمل است بر دوران امامت امام محمد باقر و امام جعفر صادق(ع) و اشاره به حوادث تاریخ مهمی که در این دوران گذشته است و حراست دو امام بزرگوار از چهار موضع مهم.
دومین کنگره بین الملی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشوراچکیده مقالاتصفحه 206
6 - دوره ششم(149 - 183 هجری قمری) این دوره مشتمل است بر امامت موسی بن جعفر(ع) و حوادث خلافت هارون و اتخاذ مواضع امام و شهادت آن بزرگوار.
7 - دوره هفتم (183 - 203 هجری قمری) این دوره مشتمل است بر دوران امامت حضرت امام رضا(ع) و شرح حوادث تاریخی این دوران از حرکت امام به خراسان و دوران ولایتعهدی وی تا شهادت و اهمیت این دوره.
8 - دوره هشتم (203 - 208 هجری قمری) - این دورۀ 57 ساله مشتمل است بر امامت امام محمدتقی و امام علی النقی و امام حسن عسگری و حوادثی که بر جامعۀ اسلام گذشته تا ظهور امام غایب.
دومین کنگره بین الملی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشوراچکیده مقالاتصفحه 207