نقش اصلاحی فرهنگ عاشورا در تحولات سیاسی - اجتماعی
دیروز و امروز جامعه
«حماسه عاشورا اساس تحول و بیداری»
حجة الاسلام و المسلمین سیدمحمد شفیعی مازندرانی
قیام تاریخ ساز عاشورا، به نوبۀ خود موجی عظیم دردل دریای ساکن جامعۀ گرفتار چنگال اهریمن شام آفرید. موجی که کران تا کران جامعۀ گرفتار آن روز را در نور دید و کاخ افسانه ای استبداد را برای همیشه در کام خود فرو بود.
این قیام تحولی بس شگرف را نیز در فرهنگ عمومی و انقلابی سترگ در فرهنگ سیاسی جهان ایجاد کرد. تهاجم فرهنگی حماسۀ عاشورا بر فرهنگ منحط سفیانی، آنچنان سریع، چشمگیر و جامع بود که نه تنها سایر فرهنگها تحت الشعاع آن واقع شده اند، بلکه همینه و نفوذ خود را باخته و در مواردی از جامعه رخت بربسته اند.
تحول اصلاحی در دربار شام به گونۀ حالت شدید انفعالی خود را بروز داد. پس از برخاستن موج اعتراضات مردم، دست اندرکاران واقعۀ عاشورا از یزید گرفته تا شمر هر کدام سعی بر این داشتند که خود را تبرئه کرده و گناه آن را به گردن دیگری بیاندازند. از طرفی دیگر یزید و دربار او تلاش وافری در ملاطفت و دلجویی از اهل بیت سیدالشهدا(ع) به عمل آورده و سعی نمودند خواسته های ایشان را تا آنجا که ممکن است برآورده سازند و به این گونه از شوراندن مردم توسط آنها ممانعت به عمل آورند. در این رابطه حتی یزید حاضر به پرداخت غرامتی سنگین شده بود که از طرف اهل بیت پذیرفته نشد. از دیگر عکس العملهای دربار شام، دعوت مردم به بیشتر خواندن قرآن و پرداختن به عبادت بود که در آن هنگام این دعوت، معنای خاص خود را داشت.
از دیگر سو تحول اصلاحی در جامعه از همان ساعات اولیه ورود اسرا به کوفه و
دومین کنگره بین الملی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشوراچکیده مقالاتصفحه 232
پس از خطبۀ معروف زینب کبری(س) و امام سجاد(ع) آغاز گشت. در شام دردربار یزید، موارد متعددی از اعتراض به وجود آمد که حتی در برخی موارد معترض، جانش را برسر آن نهاد.
در مدینه، پس از رسیدن اخبار حادثۀ خونین کربلا، موجی از خشونت، شورش و عکس العمل را علیه رژیم بنی امیه برانگیخت که در نهایت به واقعۀ دردناک حره منجر گشت. در این واقعه به دستور یزید تا سه روز جان و مال و ناموس مسلمین مدینه بر لشکریان یزید مباح شده بود.
قیام مختاربن ابوعبیدۀ ثقفی از دیگر پی آمدهای عاشورا بود که هدف آن، خونخواهی شهدای کربلا اعلام شده بود.
از دیگر پی آمدهای سیاسی - اجتماعی قیام کربلا، قیام توابین است که عنصر تحول و بیداری در آن چشمگیر است. لازم به توجه است که بسیاری از توابین در کربلا حضور داشتند و پس از شهادت امام(ع) پشیمان شده بودند. هدف این قیام ایجاد یک سلطۀ سیاسی نبود، بلکه، تطهیر با شهادت بود.
در هر حال، حماسۀ عاشورا، سیمای زشت و سیاه بنی امیه را افشا نمود و تقدس غیر منطقی حکومت را شکست. بی دینی و عدم تعهد و عدم پایبندی به اصول انسانی، تعصب و کینۀ تاریخی از جنگ بدر از موارد بارز افشا شده در این حماسۀ مقدس بود.
اکسیر تحول و بیداری هنوز هم عامل اصلی حیات دیانت محمدی(ص) است و عاشورا این اکسیر را برای ابد جاودان نمود.
دومین کنگره بین الملی امام خمینی (س) و فرهنگ عاشوراچکیده مقالاتصفحه 233