بسیج شجرۀ طیبه و درخت تناور و پرثمری است که شکوفه های آن بوی بهار وصل و طراوت یقین و حدیث عشق می دهد.
بسیج مدرسۀ عشق و مکتب شاهدان و شهیدان گمنامی است که پیروانش بر گلدسته های رفیع آن، اذان شهادت و رشادت سر داده اند.
بسیج میقات پابرهنگان و معراج اندیشۀ پاک اسلامی است که تربیت یافتگان آن، نام و نشان در گمنامی و بی نشانی گرفته اند.
بسیج لشکر مخلص خداست که دفتر تشکل آن را همۀ مجاهدان از اولین تا آخرین امضا نموده اند.
مقدمه
حضرت امام خمینی که همیشه بر نقش مردم و اهمیت حیاتی آن در تأمین سلامت و موفقیت نظام تأکید می کردند، با درایت خاصی در آذرماه 1358، طی بیاناتی ضرورت تشکیل مدرسۀ عشق یا همان بسیج مستضعفان را اعلام فرمودند. برکات این شجره و عطر دلاویز شکوفه های آن، در طی بحرانهای سالهای اولیه انقلاب و جنگ تحمیلی و بعد از آن به سراسر مملکت اسلامی ما رسید، و فضای آن را معطر ساخت و انقلاب و جنگ را به نفع اسلام و مسلمانان به پایان رسانید؛ و اینهمه جز در پرتو جهان بینی و تدبیر آن پیر فرزانه و حضور نیروهای مردمی و پیوند الهی آنان با ولایت حاصل نشد.
در سخنان امام ـ قدّس سره ـ سابقۀ بسیج به بیداری قوم بنی اسرائیل و قیام آن قوم بر ضد ظلم فرعونی، به فرمان حضرت موسی ـ علیه السلام ـ و بسیج اصحاب پابرهنه و فقیر صُفّه در برابر ظلم و غارت اشراف بت پرست مکه، به دعوت رسول اکرم ـصلی الله علیه و آله و سلم ـ و نیز اهتمام ائمه اطهار ـ علیهم السلام ـ که نگرشی الهی داشتند، و به تشویق مردم به هم پیمانی برای حل مسائل سیاسی و کاهش گرفتاری مسلمین باز می گردد.
کتاببسیج در اندیشه امام خمینی (س)صفحه ا
در عصر حاضر هم، بسیج مردم در جریان نهضت تحریم تنباکو و مبارزه بر ضد استعمار دولت انگلیس به فتوای مرحوم میرزای شیرازی، و قیام عده زیادی از مردم قم و ورامین و شهرهای دیگر کشور در حوادث پانزدهم خرداد سال 1342 در برابر ظلم و خیانت رژیم پهلوی، و استمرار مبارزۀ آنان تا سرنگونی حکومت شاهنشاهی در 22 بهمن 1357 ماهیت بسیجی دارد. این بسیج شدنها و قیامهای معنوی مردمی، همواره خواب راحت ستمگران قدرتمند را آشفته ساخته است. مبارزۀ حق با باطل بر شدت کینه توزیهای دشمنان اسلام ـ بویژه دشمنان انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن ـ در عصر حاضر افزوده است. انقلاب اسلامی ایران، مستکبران جهان را سخت به وحشت افکنده، و آنان را به تکاپو واداشته، تا چندین نوبت کودتا و حملۀ نظامی مستقیم و انواع محاصره ها و در نهایت تحمیل جنگ به دست رژیم عراق برای براندازی نظام نوپای ایران را بیازمایند؛ ولی به یمن عنایت همیشگی حضرت حق و بیداری و هدایت امام راحل، بسیج ملت همیشه زنده، با استفاده از امکانات کشور، توانست مستکبران جهانی را ـ که با تمام قوا برای حمایت از رژیم عراق متحد شده بودند ـ به زانو درآورد، و ملت را مانند اولیای خدا آبرو بخشد.
مراد حضرت امام(س) از بسیج، فراتر و جامعتر از معانی مذکور در لغتنامه هاست، و حتی با درک اغلب مردم از بسیج به عنوان نهادی رزمی متفاوت است.
در اندیشۀ حضرت امام(س) بسیج یک نهادی است اجتماعی با ابعاد متعدد. در این نگرش، بسیج دیگر صرفاً سازمانی نظامی نیست که فقط در زمان جنگ و برای دفاع در مقابل دشمن شکل گرفته باشد، بلکه نهادی است وسیع و پاسخگوی نیازهای اساسی و حیاتی جامعه؛ و با اجزای دیگر نظام، چنان هماهنگی و پیوندی دارد که انفصال آن جز با انحلال جامعۀ اسلامی متصور نیست.
اگر بسیج را نهادی منسجم محسوب کنیم که در مقطع زمانی معینی، به ضرورتی اجتماعی پا به عرصۀ وجود نهاده است، طبیعی است که با رفع ضرورت، جایی برای دوام و بقای آن باقی نمی ماند، حتی اگر مشکل و مسأله ای که بسیج برای پاسخگویی به آن تشکیل شده است،
کتاببسیج در اندیشه امام خمینی (س)صفحه ب
مسأله ای اقتصادی یا فرهنگی باشد.
بسیج، در صورتی می تواند نهادی جامع و شامل جهات متعدد و پایدار شناخته شود که نیازهای دائمی و باورها و ارزشهای فرهنگی پدیدآورندۀ آن به روشنی تعریف شوند؛ این نیازها ممکن است اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و یا نظامی باشند. همچنان که هر فرد، خانواده یا گروهی همزمان به نیازهای متعدد زیستی، تربیتی، آموزشی، اخلاقی، اقتصادی، سیاسی، دفاعی پاسخ می گوید، نهاد بسیج نیز کارکردهای گوناگون دارد و به نیازهای متعدد پاسخ می دهد؛ چنانکه در تثبیت ابعاد سیاسی ـ اجتماعی نظام و در دفاع هشت ساله، در برابر دشمنان نقش مؤثر خود را ایفا کرد.
حیثیت امروز نظام، تا حدّ زیادی مدیون بسیج و حضور همه جانبۀ مردم در آن بوده است. حتی تصاحب قدرت جهانی اسلامی با بسیج همه جانبه و فراگیر در جهان میسر خواهد بود. به گفتۀ امام راحل، این امر شدنی است و باید به دنبال تحقق آن بود.
سابقه بسیج در منظر امام گویای این مطلب است که ملتها در قرون و اعصار به دعوت رهبران الهی، بسیج شده اند تا دین خدا را زنده نگه دارند. بسیج ملتها، اعتقادی، سیاسی یا نظامی یا اجتماعی ـ اقتصادی یا جامع همۀ این صفات بوده است. وجه مشترک همۀ اینها سرنگونی ظلم و سلطۀ طاغوت و برقراری خداپرستی و عدالت در بین انسانها بوده است. به طوری که در یک صف، بسیج و انسجام مردم و تجهیز امکانات آنان و هدایت بسیج کننده قرار داشت و در صف دیگر ظلم ظالمان و قدرت طاغوتها. اولیای خدا همواره بسیج امتها را به سمت معرفت و نورانیت هدایت کرده اند و آثار آن، رشد معنوی و مادی انسانها بوده است. در حالی که طاغوتها و زورمداران هر عصر کوشیده اند ملتها را با ارعاب و تطمیع بسیج کنند و وسیلۀ نیل به اهداف شیطانی خود سازند؛ با توجه به آنچه بیان شد، مفهوم بسیج در کلام امام در حیطه های سه گانۀ ذیل قابل طرح است:
1. در قلمرو اجتماعی
مفهوم بسیج در این قلمرو، همان هدایت مردم و امکانات آنان در جهت اجرای احکام است. البته
کتاببسیج در اندیشه امام خمینی (س)صفحه ج
در این میان، تحول مردم نقش مؤثری دارد. بسیج اجتماعی در جریان این تحول، زمینه ساز بسیج همه جانبه برای سقوط رژیم شاه، حمایت از کشاورزان در ابتدای انقلاب، رویارویی در مقابل تجاوز گسترده رژیم عراق در جنگ تحمیلی، و حمایت از اصول و مبانی جمهوری اسلامی ـ بویژه از طریق راهپیماییها ـ شده است. حضرت امام حتی ضرورت تشکیل بسیج بیست میلیونی را برای دفاع از کشور، و بسیج صد میلیونی جهانی را برای دفاع از اسلام گوشزد کرده اند. بنابراین، اگر بسیج را با امت اسلام و متن مردم یکی محسوب کنیم، از حقیقت دور نشده ایم. حضرت امام می فرمایند:
«شما اگر مردم نبودند، نمی توانستید این جنگ را اداره بکنید، این شک ندارد. مردم اداره کردند؛ یعنی این سپاه، مردمند؛ این بسیجیها، مردمند؛ ارتش هم امروز، مردم است».
2. در قلمرو عبادی ـ سیاسی
امام راحل از نشستها و اجتماعهای عبادی ـ سیاسی مردم سخن گفته، و نماز جماعات و جمعه را اولین انسجام و بسیج مردمی دانسته، و اوج آن را در حج، کنگرۀ عظیم عبادی ـ سیاسی مسلمانان معرفی نموده و حتی با اعلام برائت از مشرکین، به دنبال آزادسازی انرژی متراکم جهان اسلام بوده است.
بنابراین، انسجام عبادی مسلمانان در مساجد و نماز جمعه ها و کنگرۀ بزرگ حج را مفهوم دیگر قلمرو کارکردی بسیج می دانند:
«مساجد، بهترین سنگرها و جمعه و جماعات، مناسب ترین میدان تشکل و بیان مصالح مسلمین می باشند».
3. در قلمرو عشق و عرفان
امام راحل بسیج را در قلمرو عشق و عرفان توصیف کرده، و ویژگیهای فطری نابی برای آن قائل شده اند. دارندگان این نوع نگرش، برای کسب رضایت معبود، آغوش خود را برای هر خطری باز می کنند و به پیشواز شهادت می روند. این دیدگاه، ما را به حقیقت حقّه، بسیار نزدیک می سازد.
کتاببسیج در اندیشه امام خمینی (س)صفحه د
آثار خجستۀ آن در جبهه های دفاع مقدس عیان گردید و بسیجیان لبریز از عشق، یک شبه ره صد ساله پیمودند؛ و در وصایای مانده از خودشان، برادران و خواهران دینی خود را به پیوستن به این قافله فراخواندند.
«بسیج، شجرۀ طیبه و درخت تناور و پرثمری است که شکوفه های آن بوی بهار وصل و طراوت یقین و حدیث عشق می دهد.
بسیج، مدرسۀ عشق و مکتب شاهدان و شهیدان گمنامی است که پیروانش بر گلدسته های رفیع آن، اذان شهادت و رشادت سرداده اند.
بسیج، میقات پابرهنگان و معراج اندیشۀ پاک اسلامی است که تربیت یافتگان آن، نام و نشان در گمنامی و بی نشانی گرفته اند.
بسیج، لشکر مخلص خداست، که دفتر تشکل آن را همۀ مجاهدان از اولین تا آخرین امضا نموده اند».
نتیجه اینکه، بسیج در عین حال که موضوعی عام است، پدیده ای همه جانبه نیز هست که باید در تمامی ابعاد به آن توجه نشان داد.
یادمان شهید سید مرتضی آوینی
گروه جنگ و جهاد در اواخر سال 1368 با همت بلند سید شهیدان اهل قلم، سید مرتضی آوینی تشکیل گردید، تلاش ایشان بر سه پایه استوار بود:
1. جمع آوری عناصر مورد نیاز گروه؛
2. تبیین مبانی مبارزاتی و دفاعی حضرت امام(س) بدون پیش داوری یا طرح قبلی؛
3. مطابقت مفهوم جنگ و دفاع با سایر موضوعات، فرایض و اعتقادات دینی و عملی ما.
بنابراین، تلاش ایشان در کنار فعالیتهای دیگرشان همچون: روایت فتح، سراب و ... حتی در بستر بیماری منقطع نگردید تا در پیمودن مسیر تکلیف در بیستم فروردین 72 عاشقانه به ملکوت حق پیوست و آسمانی گردید.
کتاببسیج در اندیشه امام خمینی (س)صفحه ه
مشخصات این مجموعه
مجموعۀ حاضر در شش فصل تدوین گردیده است، و سعی شده مطالبی که حضرت امام دربارۀ انسجام و فعالیت مردمی بیان فرموده اند، در این مجموعه گردآوری شود، البته باید اعتراف کرد که نتوانسته ایم حق مطلب را ادا کنیم.
آب دریا را اگر نتوان کشید
هم به قدر تشنگی باید چشید
فصل اول این تبیان، به تاریخچه بسیج در صدر اسلام، قبل از پیروزی انقلاب و بعد از آن اختصاص دارد.
فصل دوم، به اهداف و مأموریتهای بسیج مردمی می پردازد که بخشی از این مأموریتها در انقلاب و دفاع مقدس انجام یافته، و بخش دیگر آن را باید مسلمانان داخل و خارج کشور دنبال کنند.
فصل سوم، به تبیین جایگاه و منزلت بسیجیان اختصاص یافته است.
فصل چهارم، به مسئولیتهای اخلاقی بسیجیان پرداخته است.
فصل پنجم، به تأثیرات بسیج مردمی در انقلاب اختصاص دارد.
فصل ششم هم، به نقش بسیج مردمی در جنگ تحمیلی اختصاص پیدا کرده است.
این مجموعه به شیوۀ ذیل تنظیم شده است:
1. علاوه بر انتخاب عنوانها و سرفصلها، برای هر یک از قطعات منتخب نیز جمله یا عنوانی در نظر گرفته شده است که به طور دقیق عین عبارت حضرت امام(س) نیست؛ اما کوشش شده است که به تعابیر امام نزدیک باشد، بنابراین خوانندگان و محققان محترم باید توجه داشته باشند که عنوانهای هر یک از قطعات از تنظیم کنندگان این مجموعه است و نباید به حضرت امام منتسب گردد.
2. در تنظیـم قطعـات منتخب داخـلی هر یک از فصـول و عنوانهـای فرعی، ترتیب و تـوالیتـاریخی صدور پیامها از ناحیۀ حضرت امام (س) ملاک بوده است، نه توالی منطقی مطالب.
3. تاریخ صدور پیامها و سخنرانیهای معظمٌ له برگرفته از مجموعۀ صحیفۀ امام در ذیل هر قطعه و در انتهای کتاب آمده است.
4. از آنجا که ترتیب و تفکیک موضوعات این مجموعه از خود حضرت امام نیست، جمع آوری و تنظیم آنها به صورت فعلی کاستیهایی دارد که مسئولیت آن به عهده تنظیم کنندگان مجموعه است.
کتاببسیج در اندیشه امام خمینی (س)صفحه و
5. در استخراج فیشها، بیاناتی که به طور مستقیم به انسجام مردمی و فعالیتهای توده ای مردم و یا هر گونه موضوع عام بسیج مردمی مورد نظر امام(س) مربوط بوده، گردآوری شده است.
در خاتمه لازم می دانیم از همه کسانی که در آماده سازی این اثر نقش داشته اند، بویژه آقایعلی اصغر رحمتی بابت بازنگری مجموعه و پیشنهاد اصلاحات مفیدشان قدردانی به عمل آید.
معاونت پژوهشی
مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)
کتاببسیج در اندیشه امام خمینی (س)صفحه ز
کتاببسیج در اندیشه امام خمینی (س)صفحه ح