هفتم: دندان ها
مسأله 1 ـ در دندان ها، دیۀ کامل است. و این دیه بر بیست و هشت دندان تقسیم می شود که دوازده تای آن ها در قسمت های جلوی دهان است: دو ثنیه (دندان پیش) و دو رباعی (دندان بین پیش و نیش) و دو ناب (دندان نیش) از بالا و مثل آن از پایین است، که در هر یک از آن ها پنجاه دینار است؛ بنا بر این تمام آن ششصد دینار می باشد. و شانزده دندان در عقب دهان است در هر طرف از طرف های چهارگانه، چهار دندان ضاحکه (دندان خنده) و اضراس (دندان های آسیا) است که سه تا هستند. در هر یک از آن ها بیست و پنج دینار می باشد؛ پس تمام آن، چهارصد دینار می شود. و نواجذ (دندان های عقل) و دندان های زاید، در حساب ملاحظه نمی شوند.
مسأله 2 ـ اگر دندان ها از بیست و هشت دندان کمتر باشند در مقابل آن از دیه کم می شود؛ چه این نقص، خلقتی باشد یا عارضی.
مسأله 3 ـ برای بیشتر از بیست و هشت دندان، دیۀ مقدری نیست و ظاهر آن است که به ارش رجوع شود؛ خواه زیادی از قبیل نواجذ باشند که در ردیف دندان ها می باشند، یا به صورت زاید در کنار دندان ها در داخل یا خارج روییده شده باشد و اگر در کندن آن ها نقصی نباشد، یا کمالی را زیاد نماید چیزی نیست، اگرچه فاعل آن ظالم و گناهکار است و حاکم حق تعزیر او را دارد.
مسأله 4 ـ در دندان ها بین سفید و زرد و سیاه آن ها ـ در صورتی که رنگ آن ها اصلی باشد نه آن که به خاطر عارضه و عیبی باشد ـ فرقی نمی باشد. و اگر به جنایت سیاه شوند ولی ساقط نشوند بنابر اقوی دیه اش دو ثلث دیۀ سالم آن می باشد. و اگر دندانی که به جنایت یا به جهت عارضه ای سیاه شده بکند، بنابر احوط (وجوبی) ثلث دیۀ آن ثابت است؛ بلکه خالی از قرب نمی باشد. و در شکسته شدن دندان بدون افتادن آن بنابر اقوی، حکومت می باشد.
مسأله 5 ـ اگر آنچه را که از لثه بیرون آمده بشکند و اصل و ریشۀ دندان که در لثه مدفون است باقی بماند دیه اش مانند دندان کنده شده است. و اگر شخصی آنچه را که از لثه بیرون آمده بشکند سپس دیگری ریشه را بکند، پس برای ریشه ارش است؛
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 2صفحه 614
خواه جانی دو نفر باشند یا یک نفر در دو دفعه.
مسأله 6 ـ اگر دندان بچه را که غیر اصلی (شیری) است بکند، تا گذشتن زمانی که به طور عادی در آن زمان روییده می شد، انتظار می کشد، پس اگر رویید بنابر قولی ارش است، ولی بعید نیست که دیه هر دندانی یک شتر باشد. و اگر نرویید پس دیۀ آن مانند دندان بالغ است.
مسأله 7 ـ اگر دندانی کنده شود پس در جایش ثابت شود آنگاه همان طوری که قبلاً بود روییده شود در کندن آن دیۀ کامل است. و اگر در جای آن دندانی قرار دهد پس مانند دندان اصلی با حیات و روییده شود بنابر احوط (وجوبی) در کندن آن دیۀ اصلی است به طور کامل، بلکه خالی از وجه نمی باشد.
ترجمه تحریر الوسیله امام خمینی(س)ج. 2صفحه 615