آزادی مطبوعات
□ جواد وند نوروز
مقدمه
انقلاب اسلامی ایران فرصت بسیار خوبی فراهم کرد تا بتوان اولین بار یک فقیه برجسته که خود اقدام به تأسیس یک نظام سیاسی کرده بود نظرات خود را درباره مسایل مختلف آزادیهای عمومی با بهره گیری از منابع فقه امامیه به جامعه سیاسی اسلامی عرضه بدارد. همین نظرات مبنای کار ما در این تحقیق است که با تکیه بر آنها به بررسی این فرضیه خواهیم پرداخت که آیا نظرات ایشان برای تأسیس یک سیستم کامل برای آزادیهای عمومی با تأکید بر آزادی مطبوعات کافی است یا خیر؟ به عبارت دیگر آیا با بهره گیری از نظرات معظم له می توانیم یک نظام آزادی مطبوعاتی بوجود آوریم که بتواند مبنای عمل دولت اسلامی قرار بگیرد. نظرات، پیامها، نامه ها و فتاوی حضرت امام(ره) که هم اکنون به صورت کتاب شریف «صحیفه امام» در اختیار علاقمندان قرار گرفته و در این تحقیق نیز به عنوان مهمترین منبع استفاده فراوانی از آن شده است به نحو روشنی راهنمای تدوین کنندگان قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران قرار گرفته است آگاهی از این نظرات به درک بهتر اصول اساسی آزادی مطبوعات در قانون اساسی و قوانین کشور منجر می شود.
علاوه بر آن تحقیق روی مجموعه آثار آن حضرت می تواند راهنمای قانونگذاران و نیز توده مردم قرار گیرد. آگاهی مقامات تقنینی کشور در هنگام تدوین و تصویب قوانین مربوط به مطبوعات و آزادیهای آن از نظرات امام(ره) موجب می شود که قوانین تصویب شده با موازین شرعی و موقعیت کشور ما در دوران پس از پیروزی انقلاب اسلامی سازگاری داشته باشد. ناآگاهی، یا بی توجهی به این راهنمایی ها به وضع قوانینی می انجامد که ضوابط شرعی یا مصالح نظام جمهوری اسلامی را تضمین نخواهد کرد.
مطبوعات که رکن چهارم دموکراسی محسوب می شوند بوسیله شناخت نظرات امام(ره) به حقوق فردی و اجتماعی خود در این نظام سیاسی بهتر دست می یابند.
اندیشۀ تابناک امام خمینی(ره) که با ژرف اندیشی و دورنگری خویش فصل جدیدی را در نحوه نگرش به پدیده های اجتماعی، سیاسی، فرهنگی فرا روی
حضورج. 31صفحه 160
اندیشمندان گشود در همه زمینه ها حکمت آمیز گشوده است. یکی از موضوعات مهم اجتماعی فرهنگی که سخت مورد توجه حضرت امام(ره) قرار داشت مسئلۀ مطبوعات و جایگاه مهم آنها در سازندگی و اصلاح جامعه و تأثیر شگرف شان بر اندیشه و رفتار مردم و خصوصاً جوانان موجب گشت که امام امت این مسئله را از ابعاد گوناگون بررسی نموده و در هر بعد رهنمودهای ارزشمندی را در ترسیم ارزشها و لغزشگاههای مطبوعات بیان نمایند.
مجموعه این رهنمودها که بوستانی از حکمتها و اندرزها و هشدارها را پدید آورد و مشتمل بر دیدگاههای آن حضرت پیرامون اهمیت و نقش مطبوعات و رسالت آنان در قبال جامعه و آزادی مطبوعات و حدود آن به راستی دستورالعمل کاملی برای همه مطبوعات کشور می باشد و می تواند در عرصه عصر رسانه های مکتوب راهگشا باشد.
اهمیت و نقش مطبوعات
الف. تعریف مطبوعات و جایگاه آن:
در فرهنگ فارسی مطبوعات به آثار چاپ شده، اعم از کتاب، روزنامه، مجله، اعلامیه، اوراق تبلیغی یا هر آنچه به زیور طبع و چاپ آراسته گردد اطلاق می شده است. دکتر محمد معین دربارۀ مطبوعات می نویسد: «مطبوعات جمع مطبوع، مطبوعه، نوشته های
حضورج. 31صفحه 161
چاپی، روزنامه ها مجلات مطبوعاتی منسوب به مطبوعات... و مطبوعات، طبع شده، چاپ شده، را در بر می گیرد». محمد محیط طباطبایی نیز مطبوعات را چنین تعریف می کند: «مطبوعات مشتمل بر روزنامه و جریده و مجله و صحیفه و ماهنامه و هفته نامه است که مانند حکومت مشروطه و فرهنگ جدید و پست و تلگراف و راه آهن و هواپیما و اتومبیل و چاپخانه و رادیو و تلویزیون و همۀ مظاهر دیگر زندگی عصر ما، بدون استثناء ره آورد تمدن و فرهنگ اروپا هستند که از قریب 170 سال تاکنون راه ایران را در پیش گرفته اند.»
مطبوعات شاید بانفوذترین وسیله انتقال ارزشها و نظریات و عقاید و اخبارند. مطبوعات هم ارزان اند و هم قابل دسترسی. مهمترین نقش روزنامه ها و مطبوعات دادن خبر و تفسیر وقایع روزمره است. مطبوعات بجز خبررسانی نقشهایی دیگری دارند که شاید از خبر هم مهمتر باشد؛ برای مثال مجلات که بیشتر جنبۀ سرگرمی یا تخصصی دارند و اطلاعات خاصی را برای گروه معینی ارائه می دهند.
از دیگر ویژگیهای مطبوعات تأثیرگذاری روی افکار عمومی است. مطبوعات می توانند به علت تنوع، گروههای خاصی را مخاطب خود قرار داده و با زبان خود آنها با آنها ارتباط برقرار کند و مطالب مورد علاقه شان را منتشر کنند. مطبوعات ارزان ترین وسیله ارتباط جمعی است و شاید در درازمدت مؤثرترین وسیله تأثیرگذاری بر افکار عمومی. لذا می تواند نقش مهمی در انتقال، حفظ، گسترش و یا نفی و ابطال ارزشهای فرهنگی ایفا نماید. به بیانی ژرف تر باید گفت که مطبوعات یکی از وسایل گوناگون ارتباطی هستند که بخش وسیعی از مخاطبین را بدون هیچ گونه ارتباط شخصی بین فرستندگان و گیرندگان پیامها فرا می گیرند.
مطبوعات معرفی کنندۀ الگوی نقشها، دیدگاهها و چگونگی روی آوردن به ارزشهای فرهنگی است که ممکن است مردم به طریق دیگر هرگز به آنها دسترسی پیدا نکنند.
حضورج. 31صفحه 162
کودکان از طریق رسانه های مکتوب و مطبوعات قادر می شوند مطالب زیادی دربارۀ حقوقدانان، قضات دادگاهها، نمایش دهندگان، کارآگاهان پلیس و شخصیتهای انگشت شمار فرا گیرند. و نیز طبقه جوان از طریق تبلیغات رسانه های گروهی مطالبی دربارۀ نقشهای آیندۀ خود، به عنوان مشتریان بازار و نیز دربارۀ ارزشهای والایی که جامعه به جوانی، موفقیت، زیبایی و مادیگرایی می دهد یاد می گیرند و تغییرات هنجارها و ارزشهای اجتماعی به سرعت در رسانه های گروهی منعکس می شوند و ممکن است به آسانی از سوی مردمی که به نحو دیگری ممکن نبود به آسانی به آنها دسترسی یابند پذیرفته شوند. تقریباً همۀ ابعاد رفتار اجتماعی به طور بالقوه تحت تأثیر رسانه های ارتباط جمعی قرار دارد. سیاست، بهداشت، رفتار ضداجتماعی (Antisocial) و اجتماع خواه (Plosocial) نگرشهای مربوط به گروههای مشخص جامعه، دانش شغلی، تعلیم و تربیت و رفتار مصرف کننده از این قبیل اند. مطبوعات در هر کشور نقش اساسی را در ایجاد جوی سالم و یا ناسالم دارند.
مطبوعات کشور در ساختن جامعه نقش مؤثری را ایفا می نماید. اگر مطبوعات اصلاح بشود. یک جامعه اصلاح می شود. آنها لسان یک مملکت هستند، آبروی یک مملکت به آنها بسته است. تمام رسانه ها مربی یک کشور هستند باید تربیت کنند کشور را.
نقش نشریات در هر کشور از همه چیزها بالاتر است. روزنامه ها و مجلات می توانند که یک کشوری را رشد بدهند و هدایت بدهند به راهی که صلاح کشور است می تواند به عکس عمل کنند. هر سازمان که در متن جامعه پدید می آید باید دارای کارکردهایی در خدمت جمع و جامعه باشد و چنان تنظیم گردد که بتواند مانند یک تن، به صورتی هماهنگ، خدمات خود را به جامعه که منتها و موجد آن است عرضه دارد. مطبوعات و سازمانهای ارتباطی نیز از این قاعده مستثنی نیستند و تقریباً همه محققان و دست اندرکاران مسائل و نیازهای جامعه، مخصوصاً صاحبنظران وسایل ارتباطی بدان اندیشیده اند و به اهمیت و جایگاه مطبوعات پی برده اند.
اهمیت انتشارات، مثل اهمیت خونهایی است که در جبهه ها ریخته شده است. و
حضورج. 31صفحه 163
«مداد العلماء افضل من دماء الشهدا» دماء شهدا اگرچه بسیار ارزشمند و سازنده است، لکن قلمها بیشتر می توانند سازنده باشند و اصولاً شهدا را قلمها می سازند و قلمها هستند که شهیدپرورند.8
در بررسی نقش تربیتی مطبوعات به اهمیت قلم می بایستی اشاره کرد و تأثیری که بر رد حیات فرد و حرکت اصلاحی جامعه می گذارد. اگر برای قلم قداستی قائل نباشیم و یا معتقد باشیم که برای مطبوعات و قلم محدودیتی وجود ندارد و با آن می توان هر مطلب خوب و بدی را نوشت بایستی به آن نظام حقوقی حاکم بر مطبوعات نیز اعتقاد داشته باشیم که با این نگرش همگونی داشته باشد. ولی اگر بپذیریم که انسان در معنویات هیچ حدی ندارد به این نتیجه می رسیم که قلم انسان هم مقدس است و مطبوعاتی هم که در اختیار جامعه انسانی گذارده می شود باید راهنما و هدایت بخش باشد مطبوعات باید یک مدرسه سیّار باشد تا مردم را از همه مسایل به خصوص مسائل روز آگاه کند... به طور کلی مطبوعات باید یک بنگاه هدایت باشد در این صورت است که مطبوعات از یک طرف می توانند در ساختن جامعه نقش مؤثر خود را ایفاء کند و از طرف دیگر در رشد انسان از نظر فردی مفید واقع شود و مثل معلمین باشند که مملکت را و جوانان را تربیت می کنند و آرمانهای ملت را منعکس می کنند. در
حضورج. 31صفحه 164
مملکتی که آن همه خونریزی شد و آن همه ملت ما (برای اصلاح جامعه) خون دادند تا اینکه یک جمهوری اسلامی موافق آراء اکثریت قریب به اتفاق (مردم) محقق شده دست خائنین کوتاه گردید و دست چپاولگران قطع شد، اگر در مطبوعات بخواهند باز به پشتیبانی از جنایتکاران و خیانت کاران چیزی بنویسند، این مطبوعات ما نیست این خیانت است برای آنکه چنین منظور حاصل شود قلم باید دست اشخاص صالح و دست افاضل باشد، وقتی که قلم دست اراذل افتاد مفسده ها زیاد خواهد شد.
این دیدگاه درست در برابر هدف نظام خبری سرمایه داری است، زیرا اهداف نظام خبری سرمایه داری پایین است و هرگز در پی اعتلای انسانها و تربیت آنها نیست بلکه در جستجوی آن است که آنها در سطح مصرف کنندگان رام نگه دارد.
تأکیدی که بر نقش تربیتی مطبوعات در یک جامعه سیاسی می شود بدان دلیل است که اصولاً تمام مسائلی که در اسلام است، حتی مسائل سیاسی، مسائل تهذیبی است و برای درست کردن آدم است.
ب . وظایف و رسالتهای مطبوعات
اندیشمندان ارتباطات وظایفی چند، نظیر مراقبت از محیط و ایجاد همبستگی بین اجزای گوناگون جامعه را در پاسخ به
حضورج. 31صفحه 165
محیطی که در آن انتقال میراث فرهنگی از نسلی به نسل دیگر صورت می گیرد به عنوان وظیفه های اصلی ارتباطات جمعی تلقی می کند.
برای مطبوعات نیز علاوه بر وظایف و رسالتهای بالا وظایف دیگری نیز برمی شمارند:
1. حراست از محیط 2. همبستگی بین اجزای جامعه در پاسخ به نیازهای محیطی 3. انتقال میراث اجتماعی از نسلی به نسل دیگر وظایف مطبوعات می باشد.
امام خمینی نیز برای مطبوعات وظایف و رسالت های برشمرده اند:
1. پرهیز از نفع شخصی و نقش پرستی.
2. اخلاص در نگارش .
3. سعه صدر داشتن.
4. تربیت انسانها.
5. در خدمت اسلام بودن.
6. در خدمت ملت.
7. در خدمت انقلاب بودن.
8. امید دادن به مردم.
9. بررسی دقیق مقالات قبل از چاپ.
10. بکارگیری نویسندگان متعهد.
11. پرهیز از دامن زدن به اختلافات.
12. تقویت نیروهای مسلح.
13. استقلال فکری.
14. انتقاد نه انتقام.
15. رشد فکری و سیاسی جوانان.
حضورج. 31صفحه 166
16. تهیه مطالب آموزنده.
17. اجتناب از تبلیغات توخالی.
18. پرهیز از شخصیت گرایی.
19. انعکاس اخبار اقشار پایین جامعه.
20. اعتراف به اشتباهات.
آزادی و دیدگاه امام خمینی(ره)
معنای آزادی مانند برخی واژه های دیگر، به قدری کشدار است که تفاسیر مختلفی از آن شده است. نویسندگان تاریخ عقاید حدود دویست معنا برای آن ضبط کرده اند. دانشمندان حقوق و علوم سیاسی تعاریف گوناگون از آن ارائه کرده اند و هر یک تعریف خود را کاملتر دانسته اند.
منتسکیو ـ نویسنده سیاسی نیمه اول قرن هیجدهم فرانسه ـ (1689 ـ 1755) تعریف ملایمتری از آزادی دارد. وی با بیان این نکته که آزادی سیاسی این نیست که هرکس هرچه دلش می خواهد انجام بدهد. در تعریف از آزادی می گوید:
«آزادی عبارت از این است که انسان حق داشته باشد هر کاری را که قانون اجازه داده و می دهد بکند و آنچه را که قانون منع کرده و صلاح او نیست مجبور به انجام آن نگردد، در این صورت اگر مرتکب اعمالی بشود که قانون منع کرده، دیگر آزادی وجود نخواهد داشت.»
آزادی در مفهوم غربی آن عبارت است از اختیار انجام هر عملی به شرط آنکه مزاحم
حضورج. 31صفحه 167
حقوق دیگران نباشند، و به شکلی دیگر: فقط مزاحم حقوق دیگران مباش، سپس هرچه می خواهی بکن.
مفهوم آزادی به آن معنا که فلسفه های اجتماعی غرب بدان اعتقاد دارد. با آن معنایی از آزادی که در اسلام است. تفاوتهای عمده دارد. آزادی از دیدگاه حضرت امام(ره) چنین آزادی از نظر اسلام محکوم است و از تحقق آن در جامعه باید جلوگیری شود. در همین زمینه، ایشان می فرمایند:
ما با این آزادیهایی که از غرب می آیند و اینها (غربگرایان) هم به آن دامن می زنند و آزادی وارداتی است ما با این مخالفیم...
نظام آزادی های فردی و اجتماعی باید بگونه ای استقرار یابد که تکامل بعد روحانی انسان را هم تضمین کند. در همین زمینه حضرت امام(ره) اظهار می دارند:
«این آزادی که الان برای ملت ما است... آزادی است در کلیه امور که این امور به نفع خود شماست... تمام چیزهایی که در رشد انسان... دخالت دارد، اینها همه آزاد هستند.»
در آثار حضرت امام(ره) به تعریف مشخصی از «آزادی» برنمی خوریم ولی آنچه ایشان پیرامون ویژگیهای آزادی و خود آن اظهار داشته اند راهنمای کافی برای مطالعه ما با تأکید بر آزادی مطبوعات خواهد بود که در این تحقیق از آنها استفاده خواهیم کرد.
اهمیت آزادی از دیدگاه امام خمینی(ره):
حضرت امام(ره) آزادی را «یکی از بنیادهای اسلام» دانسته و نسبت به نگرش اسلام به آزادیهای فردی اظهار می دارند:
«اسلام انسان را آزاد و مسلط بر خود و جان و مال و نوامیسش قرار داده هر انسانی در مسکن خود آزاد است در مشروب و مأکول، آنچه خلاف قوانین الهیه نباشد آزاد است حکم اسلام است که اگر کسی حمله برد به منزل کسی برای آن کسی که مورد حمله واقع شده است کشتن او جایز است، اسلام تا این قدر با آزادیها موافق است... اسلام سرمنشأء همۀ آزادگیها، همه بزرگیها، همه استقلالهاست.»
حقوق بشر و آزادیهای فردی و اجتماعی قسمتی هم از دین اسلام و ارکان نظام اجتماعی آن است. ایمان داشتن به اصل اول دین اسلام (توحید) از طرفی زیربنای اندیشۀ عدالت و حقوق ذاتی مردم است و تنها با قبول اصل توحید است که می توان وجود حقوق ذاتی و عدالت واقعی را به عنوان دو حقیقت مستقل از فرضیه ها پذیرفت.
در بیشتر تعالیم اسلام روح آزادی خواهی و توجه به حقوق انسانها آشکارا دیده می شود.
آزادی مطبوعات و دیدگاه امام خمینی(ره):
در بحث از آزادی مطبوعات میزان دخالت
حضورج. 31صفحه 168
قدرت سیاسی در کار مطبوعات بحث اساسی و جدی است در آغاز باید به این مطلب اشاره کنیم که استقلال مطبوعات، چندان هم کامل نیست زیرا هر نوع فعالیت اجتماعی ـ که فعالیت مطبوعاتی نمونه برجسته آن است خواه ناخواه به مجموع پیکره اجتماع بستگی پیدا و این خود مانع استقلال کامل است.
در یک جامعه سیاسی نیروها و نهادهایی که می تواند بر مطبوعات اعمال فشار کند متفاوت است. در کشورهای توسعه یافته که قدرتهای اقتصادی کاملاً سازمان یافته ای وجود دارند تأثیرپذیری مطبوعات هم از آنها کاملاً قابل تصور است.
آزادی در بحث و مقوله مطبوعات معنی خاصی پیدا می کند. در کشورهای پیشرفته این نیروهای اقتصادی هستند که با داشتن گرایشات و اهداف سیاسی از قبل تعیین شده سعی می کنند که از نقش اجتماعی و سیاسی مطبوعات به نفع خویش استفاده کنند. در نتیجه در این گونه کشورها آزادی واقعی مطبوعات وقتی قابل تصور است که آنها از فشار و اجبار سندیکاها، کمپانیها و تراستها آزاد و در امان باشند. آزادی مطبوعات در دیدگاه امام خمینی با این معنی فرق می کند و آن به علت نبود نیروهای اقتصادی قوی منسجم و با تشکیلات است. از دیدگاه امام راحل(ره) مفهوم آزادی مطبوعات عبارت است از:
ما در اولین زمان لازم برنامه خود را اعلام خواهیم کرد ولی مهمترین وظیفه دولت آینده این است که هرچه سریعتر شرایط انتخابات آزاد را فراهم کند، از قبیل آزادی مطبوعات به معنای واقعی که با ذکر تمام واقعیات و حقایق و آگاه ساختن مردم به مسائل آزادی مطبوعات در جامعه اهمیت و جایگاه ویژه ای برای خود دارا می باشد.
ما حرفمان این است که آقا به قانون اساسی عمل بکنید، مطبوعات آزادند، قلم آزاد است، بگذارید بنویسند مطالب را اگر دین دارید به دین عمل کنید، اگر چنانچه دین را ارتجاع می دانید به قانون اساسی عمل کنید، خوب بگذارید بنویسند.
ما که می گوییم مطبوعات آزاد باشند، ما کهنه پرستیم؟ آقایان که الزام می کنند که در مطبوعات این نوشته بشود آنها مترقی اند؟ خوب ما صدایمان از این بلندگو تا آنجا می رسد، آنها صدایشان از اینجا تا آمریکا می رسد. هر جا دلار می گیرند صدایشان هم آنجا می رسد.
«در جمهوری اسلامی مطبوعات در نشر همه حقایق و واقعیات آزادند.»
به علت جایگاه حساس و ویژه مطبوعات می بایستی حدود و خطوط قرمز را در جامعه رعایت نمایند و از آزادی استفاده نکنند و دنبال توطئه نباشد. در همین مواقع بعضی از مطبوعات آزادی را با توطئه خلط می کردند که امام دقیقاً به شناخت آن نایل شده و تذکر
حضورج. 31صفحه 169
می دادند که دشمن خود را بشناسید من حالا دارم معرفی می کنم و این نواری که من می گویم امروز، امشب باید در رادیو بی یک کلمه این طرف و آن طرف اگر یک حرف اهل روزنامه یا رادیو این ور و آن ور بکنند من خراب می کنم آن روزنامه را برای اینکه برخلاف مسیر ملت است. آزادی نیست توطئه است ما توطئه را می شکنیم.
من به مطبوعات و رسانه های جمعی اکیداً اخطار می کنم، آزادی غیر از توطئه است از توطئه های خلاف مصالح عالیه اسلام و کشور و ملت جداً جلوگیری می شود.
در هر صورت از دیدگاه امام مطبوعات یک کشور، از نظر حوزه عملکرد بایستی در مسیر ملت و در خدمت آنان باشد و در غیر این صورت مورد تأیید این ملت نمی تواند باشد و نباید آنرا یک روزنامه کشوری و ملی حساب کرد. هرچند دولت هم اجازه ادامه فعالیت به آنها بدهد. مطبوعات اگر ملی و در مسیر ملت باشند به بازگو کننده خواسته های مردم از قدرت سیاسی مبدل خواهند شد در این صورت خواهد بود که آنها از حمایت مردم نیز برخوردار خواهند شد و همین امر موضع آنها را تقویت و دخالت خودسرانه مقامات عمومی را در کار آنها با مشکل روبرو می کند، مطبوعات باید زبان اعتراض مردم به عملکردهای نادرست قدرت عمومی باشد، به فرمانروایان گوشزد کنند که در فلان موضع از اصول قانون اساسی و مسیر انقلاب اسلامی خارج شدند، نه آنکه خود ابزار دست قدرت سیاسی واقع شوند، این دیگر «روزنامه کشوری و ملی» نخواهد بود و از نظر افکار عمومی مندرجات آن ارزش خواندن را نخواهد داشت، چه آنکه نمی توان آن را رکنی از ارکان دموکراسی یک کشور تلقی کرد. ولی این نحوه فعالیت مطبوعاتی را باید از آن فعالیت مطبوعاتی که در صدد تضعیف بناحق قدرت سیاسی است، متمایز کرد. مسلم است که مرزهای این دو از هم قابل تمیزند و می توان ادعاهای اختلاط آن دو را با براهین منطقی رد کرد.
اگر مطبوعات «از تیترهایی که موجب تحریک و یا تضعیف مردم می شوند استفاده کنند یا اقدام به درج مقالاتی که منجر به انقلاب انقلابی که مردم خون پایش داده اند یا مضربه حال، ملت یا مصلحت کشور یا برخلاف اسلام یا عفت عمومی است بینجامید مجاز به استفاده از حق آزادی مطبوعات نخواهند بود» باید همه بدانیم که آزادی به شکل غربی آن که موجب تباهی (اخلاق) جوانان و دختران و پسران می شود از نظر اسلام و عقل محکوم است و تبلیغات و مقالات و سخنرانیها و کتب و مجلات برخلاف اسلام و عفت عمومی و مصالح کشور حرام است.
محدودیت دیگر مطبوعات مربوط به درج گزارشاتی است که حاوی فعالیت های محاکم قضایی است باید مجلات و
حضورج. 31صفحه 170
روزنامه ها و رسانه های گروهی توجه داشته باشند که تضعیف قوه قضائیه برخلاف موازین اسلامی است و از پخش چیزهایی که موجب تضعیف یا توهین مقام قضاست احتراز کنند. این کشور اسلامی است و باید هر امری موافق با موازین شرعی، اسلامی باشد شکایت از قاضی یا دادگاه باید به حسب مقررات شرعی باشد و شاکی هرکه باشد حق ندارد در مطبوعات یا رسانه های گروهی یا در مجامع عمومی طرح دعوی کند و علیه قوه قضائیه جوسازی نمایند.
حضرت امام(ره) در پیام مورخ 6 / 6 / 58 در رابطه با وظیفه دستگاه قضایی نسبت به کار مطبوعات، خاطرنشان می سازند:
«دادستانهای دادگاه ها موظفند که بار دیگر رسیدگی به مطبوعات و حال نویسندگان آنها را بر عهده گیرند و هر یک از مطبوعات را که توطئه گر و مخالف مصالح ملت و کشور ندانستند اجازه نشر دهند و از نشریات مخالف مصالح ملت و کشور جداً جلوگیری کنند.»
محدودیتهایی که در بالا ذکر شد مشخص کننده بخشی از رابطه قدرت سیاسی با مطبوعات است اگر مطبوعات چنین محدودیتهایی را رعایت نکنند مقامات ذیربط بایستی به تخلفات آنها رسیدگی کنند ولی اگر فعالیت آنها در قلمرو چنین محدودیتهایی قرار نگیرد برای آن مقامات حق هیچگونه دخالت یا اعمال فشاری نسبت به مطبوعات وجود نخواهد داشت. به این نکته مهم نیز باید توجه کامل مبذول داشت که عناوین مخالف «مصلحت کشور» و یا برخلاف اسلام عناوین عام و کلی است که مقامات مربوطه باید با دقت بسیار به آنها بنگرند و اگر روزنامه یا مجله ای به یکی از این دو عنوان متهم شد، دلیل محکمی هم برای آن ارائه شود که از نظر افکار عمومی و جامعه مطبوعاتی قابل پذیرش باشد، برخوردهای عجولانه فاقد توجیه حقوقی و مبتنی بر غرض ورزی های گروهی با مطبوعات برای حمایت سیاسی هر کشوری زیانبار است.
محدودیتهایی که ذکر شد، طبعاً برای جامعه ما با ویژگیهایی که از نظر اعتقادی دارد قابل قبول و منطقی است ولی بدون شک چنین محدودیتهایی از دید مجامع بین المللی حقوق بشر که نگرشی دیگر به دین دارند سلب آزادی از مطبوعات محسوب می شود.
پانوشتها:
حضورج. 31صفحه 171