مخالفت قول مشهور

‏‏مخالفت قول مشهور‏

‏‏از دیگر ویژگی‌های تدریسی حضرت امام این بود که ایشان خیلی وابسته به کتاب نبودند، کتاب زیادی نداشتند و بر خلاف اغلب آقایان، کتابخانه ای برای خود نداشتند. کتاب را به مقدار لزوم و ضرورت تهیه می کردند؛ لذا در تدریسشان هم خیلی دنبال اقوال علما نبودند؛ یعنی از همان ابتدا به سراغ اقوال نمی رفتند. ما آن وقت ها جوان بودیم و به نظر خودمان این روش را صحیح نمی دانستیم. البته این سبک را مرحوم آقای بروجردی در حوزه جا انداخت، حضرت امام هم از ایشان یاد گرفتند و آن را متداول کردند. آقای بروجردی اول مسأله را عنوان می کردند، بعد ‏

‏‏ ‏

‎

‏‏به سراغ اخبار و روایات می رفتند تا ببینند ادله ای که این مسأله را ایجاد کرده، چیست؟ بعد از این‌که خودشان از راه اخبار و آیات، مسأله را به دست آوردند و موضوع و حکم مسأله برایشان روشن می‌شد، آن وقت اجماع، قول مشهور و اقوال را می آوردند و بررسی می کردند. حتی به اجماعات متأخرین هم اعتنا نمی کردند و اجماعات قدما را می‌آوردند. این روش مرحوم آقای بروجردی بود، حضرت امام نیز دقیقاً همین شیوه را داشتند.‏

‏‏اما مرحوم شیخ انصاری و اساتید و بزرگان دیگر وقتی مسأله ای را عنوان می کنند، اول اصلی را تأسیس می کنند تا اگر ادله و روایاتی برای این مسأله نیافتند، به این اصل تکیه کنند، ولی آقای بروجردی اصلاً این طرز استدلال را قبول نداشتند و حضرت امام نیز چنین بودند. معنای محقق بودن و محققانه کار کردن این است که خود شخص باید ببیند مسأله چیست. البته اگر به اقوال بزرگان هم در نهایت برای تکمیل مراجعه کند، خوب است، نه این‌که ابتدائاً به سراغ آن‌ها برود و در واقع از آن‌ها تقلید بکند. این دو خیلی با هم فرق دارد.‏

‏‏همان سالی که حضرت امام در همدان تشریف داشتند، گاهی شب ها در خدمتشان بودم، ماه رمضان بود. یک شب مرحوم آخوند ملا علی همدانی با اصحابش به دیدن ایشان آمدند. آقای آخوند مسأله ای را از باب ارث عنوان کردند. آن وقت ها ایشان درس ارث می-گفتند و حضور ذهن به مطالب داشتند ولی امام بعید العهد بودند. به همین خاطر فرمودند: اول باید روایات باب ارث را ببینیم. کتاب وسائل الشیعه را آوردند، ایشان ملاحظه کردند، بعد وارد بحث شدند و آن‌ها را جمع بندی ‏

‏‏ ‏

‎

‏‏نمودند؛ یعنی بحث را از اخبار و احادیث شروع کردند و ذهنشان را با اقوال و نظرات علما مشوب نکردند که دیگران در این‌جا چه گفته‌اند. آن‌ها مقامشان بلند و بزرگ است ولی برای خودشان گفتند، ما باید ببینیم خودمان چه می فهمیم! حضرت امام در کتب و آثاری که با قلم خودشان نوشته‌اند، همین روش را دارند و از اخبار و احادیث زیادی بهره گرفته‌اند. مثلاً در بحث مکاسب محرمه ، اول اخبار را می‌آورند و سپس به نقل اقوال و نقد آن می‌پردازند.‏

‏‎ ‎

‏‎