نتیجه گیری و جمع بندی

‏‏نتیجه‌گیری و جمع‌بندی‏

‏‏از نظر شرعی انسان نباید به مسلمان سوء ظن داشته باشد و فکر کند که‏‎ ‎‏او بر خلاف دستورات اسلام، عمل و حرکت می‌کند. این مطلب را به‏‎ ‎‏این خاطر عرض می‌کنم چون می‌بینم و می‌شنوم بعضی افراد ایرادهایی‏‎ ‎‏به بزرگان و امثال آقای بروجردی می‌گیرند؛ این سوء ظن‌ها صحیح‏‎ ‎‏نیست. اگر بگوییم آقای بروجردی در این مورد پنجاه درصد اشتباه‏‎ ‎‏داشت، از آن طرف پنجاه درصد هم اشتباه و خطا به فدائیان اسلام‏‎ ‎‏برمی‌گردد؛ یعنی مجموع عملکرد آنان به شکلی بود که موجب شد آقا‏‎ ‎‏نظر منفی به آنان داشته باشند. البته بعضی اطرافیان بیت آقا هم در این‏‎ ‎‏میان بی‌تقصیر نبودند. آنان در محضر آقا چیزهایی می‌گفتند و مدارک و‏‎ ‎‏شواهدی می‌آوردند که نظر آقا را نسبت به فدائیان پایین ‌آوردند.‏

‏‏به علاوه در زمان آقای بروجردی زمینه‌ای برای پیاده شدن افکار‏‎ ‎‏انقلابی فدائیان وجود نداشت. بنابراین ما نباید امروز که در فضای‏‎ ‎‏انقلابی زندگی می‌کنیم ـ همه‌ طلسم‌ها و طاغوت‌ها شکسته و فراری‏‎ ‎‏شده‌اند ـ فقط حضرت امام را مجوز قرار بدهیم و بگوییم فقط ایشان‏‎ ‎‏محور حق است و هر کس این‌طور نیست، باطل می‌باشد. نه، محورهای‏‎ ‎‏دیگری هم هستند که در ظرف و زمان خودشان حق هستند؛ مثل مرحوم‏‎ ‎‏شیخ عبدالکریم حائری که با سکوت خویش بر رضاخان غالب شد. از‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‏... من همه را گرفتم، همه را نابود کردم، سران عشایر، گردن کلفت‌ها‏‎ ‎‏و هر کس که نفس‌کش بود را سر جایش نشاندم ولی بالاخره آن طوری‏‎ ‎‏که می‌خواستم از عهده این تنبان سفیدها برنیامدم و سکوت این شیخ مرا‏‎ ‎‏خسته کرد... .‏

‏‏در مورد مرحوم آقای بروجردی هم این‌‌طور بود. شرایط زمانی اجازه‏‎ ‎‏نمی‌داد که ایشان اقدام و حرکت بکند و به خواسته‌های فدائیان اسلام‏‎ ‎‏جواب مثبت بدهد. منظور این که عملکرد علمای بزرگ با هم متفاوت‏‎ ‎‏است ولی هیچ منافاتی با یکدیگر ندارد. مانند سیره ائمه اطهار‏‏ که‏‎ ‎‏محوریت امیرالمؤمنین علیه السلام و بیعت ایشان با خلفای وقت با محوریت امام‏‎ ‎‏حسن و امام حسین علیهما السلام خیلی تفاوت داشت. بنابراین هرگز نمی‌توان تنها‏‎ ‎‏امام حسین علیه السلام را محور قرار داد و به امام صادق علیه السلام اشکال گرفت، با‏‎ ‎‏این‌که منصور از یزید دست کمی نداشت. این‌که یکی را محور قرار‏‎ ‎‏بدهیم و بقیه را باطل بدانیم، جنبه‌ علمی ندارد، حضرت امام نیز این‏‎ ‎‏نگرش را قبول نداشتند. ایشان برای آقای بروجردی احترام قائل بودند،‏‎ ‎‏حتی در اوج قدرت و رهبری خویش بعضی از امور را به آقای‏‎ ‎‏گلپایگانی ارجاع می‌دادند. این‌که تنها امام را محور بدانیم و بقیه را‏‎ ‎‏بکوبیم برای اسلام و انقلاب و حفظ خط امام، مُضر است. باید اسلامی‏‎ ‎‏و شرعی حرکت کنیم. پس در این جریان اگر مرحوم آقای بروجردی‏‎ ‎‏اشتباه هم کرده باشد، عیب نیست، چون همه اشتباه می‌کنند؛ به علاوه‏‎ ‎‏می‌توان گفت که اصلاً اشتباه هم نبوده است و با توجه به زمان خود،‏‎ ‎‏موضع درستی انتخاب کرد.‏

‏
‏‎

‏‎