وظیفۀ حوزه های علمیه
وظیفۀ خطیر حوزه های علمیه
یک عرضی هم دارم به اینهایی که کنار نشسته اند، توی حجره ها نشسته اند، توی خانه ها نشسته اند و وارد صحنه ها نیستند، لکن اشکال می کنند، یک عرضی به علمایی است که در این مسائل اشکال می کنند، مصاحبه می کنند، چیز می نویسند؛ اشکال امر آسانی است، انسان می تواند یک جایی بنشیند و فکر خودش را جمع بکند و اشکال بکند، آنچه مشکل است حل اشکال است. ما امروز چندهزار قاضی در این کشور لازم داریم، قاضی ای که قاضی شرع باشد. این آقایان باید یکی از چند امر را قبول بکنند؛ یا قبول بکنند که اصل قضا را در این جمهوری اسلامی حذف بکنند، اصلاً قضاوت هیچ نباشد، هرج و مرج باشد، هر کس مال هر کس را برد و ناموس هر کس را تجاوز کرد و هر کس را کشت یک محل رسیدگی نباشد، این یک فرض است. فرض دوم اینکه نه، باشد، اما مثل سابق باشد؛ مثل زمان رژیم پهلوی باشد؛ یعنی، قاضی لازم نیست مسلمان باشد. از قراری که به من گفتند، در این قاضیها کمونیست هم بوده، در این قاضیها مبتلای به مشروبات هم بوده. این علمای اعلام یا این را قبول کنند که نه، لازم نیست که قاضی معمم و ملا باشد و اهل علم باشد، به همان ترتیب سابق باشد و قضاوت به دست
کتابقضا و قضاوت در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 255
همان اشخاصی که سابق بودند باشد، این هم یک فرض است. فرض دیگر این است که نه، باید قاضی به دست همین طبقه ای که شرع معین کرده است باشد. آقایان می دانند که حوزه های علمیه در ایران و در خارج، از باب اینکه قضاوت از آنها بکلی سلب شده بود، مهیا نبودند برای اینکه قاضی تربیت کنند و ما امروز چندهزار قاضی لازم داریم و کمبود داریم. آقایان به جای اینکه بنشینند و بگویند بچه طلبه ها دارند قضاوت می کنند، خودشان هم بیایند قضاوت کنند، کی جلویشان را می گیرد؟ معرفی کنند هر عالمی در هر استانی که هست، علمایی که لایق اند، برای قضاوت و حاضرند برای قضاوت، معرفی کنند، شورای قضا قبول می کند. آن آقایی که می فرماید که این قضاوت قضاوت شرعی نیست، خوب، ایشان خودشان بیایند در رأس قضاوت قرار بگیرند و در هر جایی که هستند معرفی کنند اشخاصی را که لیاقت برای قضاوت دارند، تا آنها را قاضی قرار بدهند، تا وقتی که وارد در عمل شدند، بفهمند که مسأله، مسأله آسانی نیست، مسأله ای است که حالا از صفر شروع شده است. اگر کمک کنند همۀ علمای بلاد و آنهایی که دلسوزند برای اسلام و در امر قضاوت می بینند که یک اشخاص غیر لایق هستند، آنها بیایند خودشان متکفل قضا بشوند یا معرفی کنند اشخاص لایقی که می توانند قضاوت کنند. هر کس در هر جا هست پیدا کند قاضیهای شرعی اسلامی را و معرفی کند. بهتر نیست اینکه همۀ آقایان کمک کنند تا اینکه قضاوت به آنطوری که در اسلام است درست بشود؟ این بهتر از این نیست که بنشینند و بگویند که بچه طلبه ها دارند قضاوت می کنند؟ خیر، بچه طلبه ها نیستند، لکن قضاوت کار آسانی نیست، تازه کارند. البته قضاوت به آن ترتیبی که در شرع مقرر شده و با آن شرایط به این آسانی نمی شود او را پیدا کرد و قاضی پیدا کرد، لکن بهتر نیست که آقایان برای اینکه تا یک حدی این قضاوت به صورت واقعی شرعی درآید کمک کنند، نه
کتابقضا و قضاوت در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 256
اشکال کنند؟ اشکال را همه می توانند بکنند، اما کمک بکنند. این علمای بلاد، اینهایی که برای اسلام دلسوز هستند، اینها بنشینند و پیدا کنند افراد را، تربیت کنند افراد را. همان طوری که در قم الآن مشغولند برای پیدا کردن قاضی و تربیت کردن قاضی، آقایانی هم که در بلاد دیگر هستند و خارج هستند از صحنه و نمی دانند که مسأله چه مسأله مشکلی است، کمک کنند بر این مشروع و بر این امر شرعی. کمک کردن به امر شرعی تکلیف آقایان است یا فحاشی تکلیف آقایان است؟ کمک کردن به اینکه قضاوت به طور شرعی انجام بگیرد یک تکلیف شرعی است یا اینکه به باد فحش گرفتن قضاوت را و جمهوری اسلامی را؟ این امری است که من به علمای اعلام بلاد عرض می کنم که هر جا هستند و در هر ناحیه ای که هستند کمک کنند به این جمهوری نوپای اسلامی؛ با هم همکاری کنند. اگر قاضیهای خوبی را در هر استانی پیدا کردند و معرفی کردند و شورای قضایی قبول نکرد، آن وقت حق این دارند که [بگویند] شما قاضی خوب را قبول نکردید و قاضی بد به جای او گذاشتید. بهتر این است که آقایان، کسانی که اشکال دارند، بنشینند و رفع اشکال بکنند.(406)
21 / 2 / 60
* * *
تدریس قضا در حوزه های علمیه
در هر حوزه ای، علمای آن حوزه قاضی درست کنند. یک کشور سی و چند میلیونی، چند، چندین هزار قاضی لازم دارد. و ما از باب اینکه قضاوت به عهده مان هیچ وقت نبوده است، دنبال این نبوده ایم که مسائل قضا را بحث کنیم، مسائل قضا را یاد بگیریم. و الآن ما برای قضاوت احتیاج داریم، دنبال قاضی دارند می گردند. آقایان که می توانند قاضی بشوند، می توانند کمک کنند به قضاوت، تربیت کنند قضات را. کنار
کتابقضا و قضاوت در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 257
می نشینند و اشکال می کنند. اشکال آسان است، حلش مشکل است. خوب بعد از آنکه ما افراد کم داریم، کمبودی از حیث قضاوت ـ خصوصاً ـ در این مملکت کمبودی دارد، آقایان مکلف نیستند که تربیت کنند قضات را؟ حوزه های علمیه موظف نیستند که حالا که قضاوت می خواهد به طور مشروع عمل بشود، قاضی اش هم باید قاضی شرعی باشد، این می شود به اینکه همه کنار بنشینند و هی اشکال کنند؟ اول اشکال به خود آقایانی است که کنار می نشینند. خود آقایان وارد بشوند در میدان.
آقا اسلام امروز آمده است در اینجا و می خواهد پیاده بشود و فریاد می زند که نصرت کنید! نصرت این است که قاضی لازم داریم.(407)
4 / 8 / 60
* * *
تربیت قضات در حوزه های علمیه
ما باید قاضی تحویل جامعه بدهیم، یعنی، حوزه های علمیه باید قاضی تهیه کنند، فقهایی که از قضاوت، توجه به قضاوت دارند و در قضاوت رأی دارند، آنها را باید تربیت کنند و آنها هم دیگران را تربیت کنند تا اینکه ان شاءالله ، قضیۀ قضاوت حل بشود. کار بسیار مشکلی است، لکن باید بشود. البته کار مشکل است، لکن باید بشود و این «باید» هم به عهدۀ علمای بلاد و علمای حوزه هاست، بالخصوص.(408)
4 / 8 / 60
* * *
رفع مشکل کمبود قاضی
البته کمبودهایی داریم از قبیل کمبود قاضی، کمبود مبلغ، که این به عهدۀ علمای حوزۀ علمیۀ قم و سایر حوزه هاست که با کمال کوشش در این مطلب پافشاری کنند. و وجود قاضی امروز خیلی محل احتیاج است و چند هزار قاضی ما لازم داریم، ایران لازم دارد و آن باید به همت والای
کتابقضا و قضاوت در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 258
علمای بلاد و مدرسین محترم حوزۀ علمیۀ قم ـ ایّدهم الله تعالی ـ این کمبود ولو به دراز مدت، اما نه خیلی دراز مدت، این کمبود ان شاءالله ، حل بشود و حل می شود.(409)
4 / 11 / 60
* * *
حرکت انقلابی در حوزه های علمیه
از جمله کمبودهای چشمگیر که پس از انقلاب ناگهان با آن مواجه شده و هستیم کمبود قاضی شرع و مبلّغ اسلامی است. امروز هزاران قاضی و مبلّغ مورد حاجت است، که باید با همت اکابر و علما و مدرسین و فضلای حوزه ها در سراسر کشور، خصوصاً قم، مشهد و شهرستانهای بزرگ، تربیت شوند. از گوشه و کنار کشور قاضی می خواهند و مبلّغ؛ و هرروز احتیاجات روز افزون می شود. حوزه های علمیه باید با صرف وقت برای این امر بسیار مهم کوشش خستگی ناپذیر نموده و بپاخیزند؛ البته در قم به همت فضلا و مدرسین محترم این امر شروع شده است لکن چون حجم کار بسیار زیاد است، لازم است حوزه ها تعلیماتشان را افزایش دهند که ان شاء الله این کمبودها تا چند سال دیگر رفع شود.(410)
22 / 11 / 60
* * *
توجه حوزه ها به امر قضا
من از حوزه های علمیه و از علمای اعلامی که در بلاد هستند و از فضلایی که در حوزه ها هستند، از آنها می خواهم که در این امور، در امور قضایی و در امور دادگستری به این کشور کمک کنند. و حوزه ها می توانند در عین حالی که حوزه بقایش هست و باید باشد، می توانند عده به مقداری که احتیاج هست به قضای، تحویل بدهند قاضی را، تربیت کنند قاضی را. این یک امر مهمی است برای اسلام و برای مسلمین. اعراض مردم دست
کتابقضا و قضاوت در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 259
قضات است؛ باید آنها را، هم تعلیم کنند و هم تربیت کنند تا بیایند و خدمت کنند به این کشور.(411)
26 / 10 / 61
* * *
تحول در تعلیمات حوزه های علمیه
در فکر این مسائل، حوزه ها نبودند، یعنی حوزه ها دنبال همان احکامی بودند که رایج بین خودشان هست و محل ابتلای مردم است، مسأله دولتی در پیش نبود که راجع به این هم فکری بکنند. تازه این کار واقع شده است و حوزه ها هم دنبالش هستند که افراد تربیت کنند، افراد پیدا کنند و من هم سفارش زیاد کرده ام و باز هم می کنم؛ لکن این مسأله البته مشکل است.(412)
18 / 11 / 61
* * *
واجب کفایی برای حوزه های علمیه
قوه قضاییه که امروز برای قضای شرعی احتیاج مبرم به افراد عالِم متقی با فضیلت دارد، حوزه های علمیه در هر جا هستند،خصوصاً حوزه های بزرگ باید این مسأله را یک واجب کفایی شرعی مهم تلقی نمایند. و برای این مقصد مهم اسلامی از علمای موجود در حوزه ها و شهرستانها دعوت نمایند. و همۀ علمای اعلام می دانند که قضا امر بسیار مهمی است که در رژیمهای طاغوتی به دست اشخاصی که اکثریت آنان صلاحیت نداشته اند سپرده شده بود. در رژیم سابق ما معذور بودیم، چون اشخاص صلاحیتدار را در هیچ امری،چه رسد به قضای شرعی،نمی پذیرفتند، ولی امروز که قضای اسلامی می خواهد اجرا شود عذری نیست. و بر اشخاص صلاحیتدار واجب است تا حد کفایت به این واجب عمل کنند و دیگران را هدایت نمایند و بسیج کنند. و نیز لازم است حضرات مدرسین
کتابقضا و قضاوت در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 260
محترم حوزه ها و علمای اعلام و مجتهدین عظام،کتبی را که به آنها «علوم غریبه» نام می نهادند ـ زیرا در بحثها و حوزه های علمی منسی بودند، چون محل ابتلا نبودند ـ امروز که شدیداً به آنها احتیاج است، مثل کتاب قضا و شهادات و قصاص و حدود و دیات و دیگر کتب محل حاجت را مورد بحث و تدریس و تحقیق قرار دهند، که در آینده مثل امروز گرفتار کمبود اشخاص نباشیم. امید است برای رضای خدای تعالی و برای عمل به وظیفه،به این امر توجه زیاد شود، و مسأله قضا که امروز از مشکلات جمهوری اسلامی است به برکت مراجع بزرگ و علمای اعلام حل شود.(413)
22 / 11 / 61
* * *
تکلیف حوزه های علمیه
ما هی بنشینیم که کی برای ما انجام بدهد، کی قوّۀ قضاییه را اداره کند، غیر از حوزه های علمیه، کی قدرت این مطلب را دارد؟ البته، هم باید به فکر آتیه باشند و درست کردن یک قاضیهای صالح بزرگ، و هم الآن که ما گرفتار هستیم و بخواهیم معطل بماند قضا، بخواهد معطل بماند اصلش رسیدگی به گرفتاریهای مردم، امروز با اجازۀ فقها، خوب، یک عده ای باید متصدی این امر بشوند که می دانند به طور ـ فرض کنید ـ تقلیدی هم حتی کار را انجام بدهند و این یک تکلیفی است از برای همۀ ما.(414)
1 / 1 / 62
* * *
حوزه های علمیه و تربیت نسل جوان
آنقدری که قاضی لازم دارند، حوزه ها ندارند، حوزه ها تربیت قضات را نکرده اند، یک عده پیرمردها هستند لکن آنها نمی روند سراغ این کارها.
کتابقضا و قضاوت در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 261
ما الآن نسل جوان را باید برای قضاوت، برای تبلیغ تربیت کنیم. برای قضاوت که واجب است، واجب کفائی است برای همه، باید تربیت کنیم که این واجب کفائی تحقق پیدا بکند.(415)
15 / 6 / 62
* * *
بسیج شدن حوزه های علمیه
من امیدوارم که همۀ علمای بلادی که در سرتاسر ایران هستند و تمام حوزه هایی که در سرتاسر ایران هستند، اینها این جمهوری را که از خودشان می دانند، آن چیزهایی که نقص وارد می شود در اینها و احساس می کنند که ناقص است، جدیت کنند کامل بشود.
کشور امروز مال خود شماست و خود شما باید اداره کنید. قوۀ قضاییه امروز قوۀ قضاییۀ اسلامی است و رو به اسلام دارد می رود و باید خود علمای اسلام این را تقویت کنند، و افراد را بفرستند. علمایی که در بلاد هستند یا خودشان یا کسانی که مربوط به آنهاست و می توانند قضاوت کنند، پیشنهاد کنند که وارد بشوند در این قوۀ قضاییه تا ان شاءالله رفع نقیصه به همه معنا بشود. نباید ما حالا بنشینیم امید این پیدا کنیم که خیر، خودش می شود. نه، هیچ امری خودش نمی شود، با کوشش، امرها تحقق پیدا می کند. و در واقع قضا هم از باب اینکه یک واجب شرعی است بر همه مگر اینکه به مقدار کفایت داشته باشیم، از این جهت، این عمل به یک وظیفۀ شرعی و اسلامی است و عذری نیست از برای ما امروز که بگوییم ما نتوانستیم، یا ما داخل کار نبودیم. نخیر، همۀ شما، هر یک از آقایان در هر جا هستند اینها پیشنهاد کنند و وارد بشوند قوۀ قضاییه را تقویت بکنند. کسانی که در حوزه ها هستند و آنهایی که درس خوانده هستند و در حوزه ها دیگر سمت مدرسی و اینطور چیزها را ندارند، آنها هم تشریف بیاورند و این قوّۀ قضاییه را تقویت بکنند تا
کتابقضا و قضاوت در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 262
ان شاءالله درست بشود... حوزه ها مهیا نبودند و دست شان از قضا کوتاه بوده و مهیا برای این کار نبودند، حالا که مهیا شدند. حوزه ها هم به راه افتادند برای اینکه، این کار را تتمیم کنند. و دروسی راجع به قضا در حوزه ها درست عمل بشود و درس هایی گفته بشود تا اینکه ان شاءالله به زودی این پرسنلی که ایشان می گویند که باز به قدر پانصدنفر ناقص داریم ان شاءالله درست بشود. این پانصد نفر در حوزۀ اصفهان و مشهد و تبریز و سایر جاها چیزی نیست. خوب می توانند از اینجا بیایند و قم هم که خوب کمک می کند و امیدوارم که ان شاءالله همه موفق باشید و خداوند همه را تأیید کند که خودمان کارهای خودمان را انجام بدهیم.(416)
29 / 8 / 62
* * *
تلاش حوزه برای تربیت قاضی
حوزه های علمیه، که باید قاضی جامع الشرایط تحویل دهند، از همۀ امور بویژه قضاوت به طور مأیوسانه بر کنار بودند، همت علمای اعلام و فقهای بزرگ مصروف به کتب عبادی فقه و بعضی کتب معاملات گردید و از تحویل صدها قاضی، قاضی جامع الشرایط، عاجز بودند. ناچار برای کوتاه کردن دست قضات بی اعتنا به احکام اسلام و احیاناً ضد اسلام از اعراض و نفوس ملت و معطل نماندن قضاوت که موجب هرج و مرج و هجوم به اعراض و اموال می گردید، عده ای از فضلای متدین که مسائل قضا را ولو تقلیداً می دانستند مجاز در امر قضاوت شدند و از حوزه ها خواسته شد که در تربیت قضات عنایت بیشتری کنند که این امر مهم حیاتی به وجه شایسته ولو در درازمدت تحقق یابد. و با جدیت شورای محترم قضایی تاکنون پیشرفتهای چشمگیری شده
کتابقضا و قضاوت در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 263
است لکن کافی نیست. و لهذا از حوزه های علمیه تقاضا می شود که در این امر اهتمام بسیار نمایند که این واجب مهم کفایی به حد کفایت برسد.(417)
22 / 11 / 63
* * *
حوزه های علمیه و خدمت به اسلام و کشور
مطلبی که راجع به قضاوت عرض می کنم، یک صحبت راجع به این است که باید پرسنل این قوه تقویت بشود و این یک جهتش به عهدۀ حوزه های علمیۀ سرتاسر کشور است و خصوصاً حوزۀ علمیۀ قم. مسأله قضا یک مسأله مهمی است که سر و کارش با همۀ حیثیت کشور است و مسلمانان است. و آن قدری که اسلام دربارۀ قضا سفارش کرده است، شاید کمتر در چیزهای دیگر سفارش کرده باشد. بنابراین، یک تکلیف است بر همۀ کسانی که می توانند قضاوت کنند و در حوزه ها معطل مانده اند. خیلی اشخاص هستند که اگر توجه به این مسأله داشته باشند که یک تکلیفی است، بر همه هست تا آن جایی که به مقدار کفایت تحقق پیدا بکند، و الاّ واجبات کفاییه هم بر همۀ آحاد واجب است. وقتی وجوب برداشته می شود که به مقدار کفایت، این عمل تحقق پیدا کرده باشد. بنابراین، به عهدۀ همۀ حوزه های علمیۀ سرتاسری است که در این امر اهتمام کنند؛ افرادی که در آنجا قدرت این معنا را دارند که قضاوت کنند، بیایند مشغول کار بشوند. این یک خدمتی به اسلام است، یک خدمتی به کشور است و یک تکلیفی است که خدای تبارک و تعالی بر همه کرده است و امیدوارم که این کار را انجام بدهند.(418)
8 / 5 / 64
* * *
کتابقضا و قضاوت در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 264