شیوۀ رسیدگی و عدم رعایت موازین
عدم رعایت شرایط قضا
شرایط و آداب واجب و مکروه و مستحب بسیاری نیز هست که ما ذکر نکردیم. شما همان کمال عقل و عدالت را ببینید و مقایسه کنید با حال قاضیان امروز ما که بسیاری از آنها جوانانی هستند که حتی از شرب مسکرات که به گفتۀ خدا و اطبا قوای دماغیه را مختل می کند احتراز نمی کنند؛ کسانی که از مجلسهای سینما و تئاتر و قمار و هر چه شما بهتر می دانید پشت میز قضاوت بیایند، باید از آنها چه توقعی داشت؟ می خواهید اینها با این خرجهای هنگفت امروزی که حتماً حقوق دولت با زندگانی پر عیش و نوش آنها تکافو نمی کند و هیچ ایمان و تقوایی هم در کار نیست حقوق مردم را حفظ کنند و حق کشی نکنند و از رشوه احتراز کنند؟ هر کس این احتمال را دربارۀ این قاضیان جوان ما بدهد از قانون خرد بیرون رفته. هر کس جزئی سر و کاری با دادگسترهای این کشور دارد مطلب را بهتر از ما می داند، نیازمند به گفتن و نوشتن نیست. شاید گفته شود در زمان سابق هم
کتابقضا و قضاوت در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 160
که قضاوت به دست آخوندها بود بسیاری مراعات این شرایط را نمی کردند و رشوه می گرفتند و حکمهای بیجا می دادند. می گوییم درست است که آن وقت هم به قانون اسلام عمل درست نمی شد، ولی این را نباید گناه قانون حساب کرد. اگر دولت اسلامی تشکیل می شد البته جلوگیری از آن خود سریها هم می شد؛ لکن هیچ گاه نگذاشتند دولت حق تشکیل شود تا قانونهای آن به جریان بیفتد و از حق کشیها جلوگیری شود.(240)
* * *
شیوۀ نادرست رسیدگی قضایی
اگر کسی گرفتار دادگستری فعلی ایران یا سایر کشورهای مشابه آن شود، یک عمر باید زحمت بکشد تا مطلبی را ثابت کند. وکیل متبحری که در جوانی دیده بودیم می گفته محاکمه ای را که بین دو دسته است من تا آخر عمرم در میان قوانین و چرخ و پر دستگاه دادگستری می چرخانم! و بعد از من پسرم این کار را ادامه خواهد داد! الان درست همین طور شده است؛ مگر در مورد پرونده هایی که اعمال نفوذ می شود، که البته بسرعت، ولی به ناحق، رسیدگی و تمام می شود. قوانین فعلی دادگستری برای مردم جز زحمت، جز بازماندن از کار و زندگی، جز اینکه استفاده های غیرمشروع از آنها بشود، نتیجه ای ندارد. کمتر کسی به حقوق حقۀ خود می رسد. تازه در حل و فصل دعاوی همۀ جهات باید رعایت شود، نه اینکه [فقط] هر کس به حق خود برسد. باید ضمناً وقت مردم، کیفیت زندگی و کارهای طرفین دعوی ملاحظه شود؛ و هر چه ساده تر و سریعتر انجام بگیرد. دعوایی که آن وقتها قاضی شرع در ظرف دو ـ سه روز حل و فصل می کرد، حالا در بیست سال هم تمام نمی شود! در این مدت جوانان، پیرمردان و مستمندان، باید هر روز صبح تا عصر به دادگستری بروند، و در راهروها و پشت میزها سرگردان
کتابقضا و قضاوت در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 161
باشند؛ آخرش هم معلوم نمی شود که چه شد. هر کدام که زرنگتر و برای رشوه دادن دست و دلبازتر باشند، کار خود را به ناحق هم که شده زودتر از پیش می برند؛ وگرنه تا آخر عمر باید بلاتکلیف و سرگردان بمانند.(241)
* * *
صدور احکام جائرانه
من خوف داشتم که اگر در موضوع بیدادگری نسبت به حجت الاسلام آقای طالقانی و جناب آقای مهندس بازرگان و سایر دوستان کلمه ای بنویسم، موجب تشدید امر آنها شود و ده سال زندان به پانزده سال تبدیل گردد. اینک که حکم جائرانۀ دادگاه تجدیدنظر صادر شد، ناچارم از اظهار تأسف از اوضاع ایران عموماً، و از اوضاع دادگاه خصوصاً. به قدری خلاف قوانین و مقررات در دادگاهها جریان دارد که موجب تأسف و تعجب است: محاکمات سرّی، حبسهای قبل از ثبوت جرم، بی اعتنایی به دفاع مظلومین. اینجانب و اشخاص با وجدان و با دیانت متأسفیم از مظلومیت این اشخاص که به جرم دفاع از اسلام و قانون اساسی محکوم به حبسهای طویل المدت شده، و باید با حال پیری و نقاهت در زندان، برای اطفای شهوات دیگران، به سر برند.(242)
18 / 1 / 43
* * *
کتابقضا و قضاوت در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 162
حاکمیت ارتجاع قرون وسطایی
آیا ملت مسلمان می داند که در حال حاضر عده ای از علما و مبلغین و طلاب و بسیاری از مسلمین بیگناه در زندانها به سر می برند، و برخلاف قوانین آنها را بدون رسیدگی مدتهای مدیدی زندانی کرده اند؟ و مرجعی نیست که به این وضع هرج و مرج ارتجاعی قرون وسطایی خاتمه دهد. اینها دنبال قتل عام 15 خرداد، 12 محرم، است که جراحت آن از قلب ملت پاک نخواهد شد.(243)
4 / 8 / 43
* * *
حبسهای غیرقانونی
در رژیم سابق، عده ای محبوس بودند. عده ای گرفتار بودند. حالا هم عده ای محبوسند. این شک ندارد. اما کیها هستند؟ در رژیم سابق کیها حبس بودند و در رژیم حالا کیها حبس هستند؟ چه گروهی در رژیم سابق اعدام می شدند؟ ما ببینیم در رژیم سابق کی اعدام می شد و در این رژیم کی اعدام می شود؟ این را دیگر حساب نمی کنند اینها. سربسته می گویند که خیال می کنند جوانها بازی می خورند از این حرفها. در رژیم سابق، آنهایی را که می کشتند، بهترین جوانهای ما و متعهد و مُسْلِم، برای اینکه می گفتند که خلاف نکنید، می گفتند که مملکت ما را به باد ندهید. علمای اسلام بودند. این آقای منتظری مدتها در حبس بود. آن مرحوم آقای طالقانی مدتها در حبس بود و امثال اینها زیاد. آنهایی که اعدام شدند چه اشخاصی اعدام شدند؟ مرحوم سعیدی اعدام شد و امثال اینها. از همین علمایی که در همۀ اطراف اینها گرفتند و در بعضی وقتها در حبس بودند. این آقای لاهوتی که الآن در [سپاه] پاسداران هست، ایشان مدتها حبس بود. و چه زجرهایی این مرد دیده است و چه
کتابقضا و قضاوت در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 163
اهانتهایی دیده است. در تبعید فضلای این حوزه، علمای این حوزه، دانشمندهای این حوزه در تبعید بودند. این طرف، آن طرف، اینها را می بردند و تبعید می کردند. آنهایی که حبس بودند در آن وقت، این سنخ مردم بودند. آنها هم که اعدام شدند آن جور اشخاص بودند. آنها هم که تبعید شدند، آن جور اشخاص بودند. حالا بیاییم این طرف قضیه را ببینیم که فرقی مابین حالا و آن وقت نیست. اعدام شده است هویدا، نصیری. اینها برای او دارند سینه می زنند.(244)
14 / 8 / 58
* * *
دادگستری، کانون فساد
شما وضع دادگستری را نمی دانید چه خبر بوده است. ما هم درست الآن نمی دانیم که وضع دادگستری چه خبر بود. شاید از همه جاها فساد دادگستری بیشتر بوده. حالا بخواهیم این دادگستری را یکدفعه متحولش کنند به یک دادگستری اسلامی، افراد لازم دارد، کار لازم دارد و باید با تدریج، کمک، کمک می خواهد؛ یعنی ملت، روحانیت ـ خصوصاً ـ در باب قضاوت، روحانیت باید خیلی کمک بکند و الحمدلله ، مشغول هم هستند برای اینکه تهیه بکنند.(245)
24 / 1 / 61
* * *
عدم مشروعیت قوانین شاهنشاهی
هر چه قوانین در آن رژیمهای سابق بوده است. تقریباً، بسیاری از قوانین، قوانین جزایی و سیاسی اش که همه در بسیاری از قوانینشان بر خلاف مسیر اسلام بوده است، یا متصدیان قضا اشخاصی بودند که برخلاف موازین اسلام متصدی قضا شدند و در نار هستند.(246)
* * *
11 / 3 / 61
کتابقضا و قضاوت در اندیشه امام خمینی (س)صفحه 164