انّما بُعثت لاُتممَ مکارم الاخلاق
«پیامبر اعظم(ص)»
مقدمه
انسان در کانون عالم هستی قرار دارد و برای رهایی از گمراهی و سرگردانی و شناخت طریق هدایت و نیل به کمال و نیز به منظور جلوگیری از تباه سازی خود و دیگران نیازمند به مربیانی است که خود در علم و عمل به کمال رسیده باشند و از طرفی «انسان» و راه رشد وی را در تمام ابعاد آن به خوبی بشناسند.
پس از انبیای الهی و ائمه معصومین(ع) که مسئولیت اصلی این مأموریت عظیم بر عهده آنان است و اصولاً فلسفه نهضت و دعوت آنان تربیت و تهذیب نفوس است، انسانهای صالحی که در وادی علم و عمل راهها پیموده و جان خویش را به زیور آگاهی و تهذیب نفس آراسته باشند، به تناسب رفعت جایگاه، قدرت انجام این مهم را خواهند داشت. از جمله نوادر این بزرگمردان الهی حضرت امام خمینی(س) است که از عنفوان جوانی تا واپسین روزهای زندگی دنیوی خود در تهذیب نفس و تحصیل معرفت، سعی وافر داشت و با موقعیت ممتازی که کسب کرد، توانست جانهای مستعد و مشتاق بسیاری را در این مسیر آب زندگانی نوشاند و در مقام رهبر کبیر انقلاب اسلامی، امتی را دگرگون کند و جانهای فراوانی را به قلّه های بزرگ و والای انسانی رهنمون سازد.
در دنیای اسلام آثار اخلاقی و تربیت نفس و سیر و سلوک معلمان و مربیان این رشته با حفظ وحدت مقصد، دارای روشهای مختلف است؛ ولی آثار حضرت امام(س) در این زمینه به گونه ای است که نمی توان آن را در یک مشرب خاصّ قرار داد، بلکه امام(س) از تمامی این
کتاباخلاق: انسان شناسی در اندیشه امام خمینی (س)صفحه ا
روشها برای بیان مقصود و وصول به مقصد سود می برد و در تنگنای یک روش و مشرب خاصّ باقی نمی ماند ولی آنچه برای ایشان «اصل و مبنا» است راه و روش «تهذیب» از طریق قرآن و سنّت می باشد و آن حضرت مطالب دیگر را در خدمت آن قرار می دهد.
در بحثهای اخلاق، انسان و شناخت وی و چگونگی نگرش معلّم و مربّی اخلاق و تربیت به آن سهم بسزا دارد و این خود مبنایی برای دیگر مطالب است. به همین دلیل است که در ابتدای ارائه مباحث اخلاقی حضرت امام(س) اولین دفتر به بحث «انسان» اختصاص یافته است تا خود مبنایی برای بحثهای بعدی در این حوزه باشد.
ویژگیهای این مجموعه
1. این مجموعه زیر نظر و با اشراف گروه معارف اسلامی حوزه معاونت پژوهشی مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) استخراج و تبویب گردیده و در هشت فصل تنظیم یافته است.
2. بحث «انسان» بسیار گسترده است و شامل بسیاری از مطالب اعتقادی و اخلاقی دفاتر بعدی هم هست، ولی هدف در این مجموعه گزینش و گردآوری مطالبی است که دربردارندۀ مباحث نظری پیرامون انسان و آفرینش و تواناییها و تربیت پذیری وی می باشد، و می توان گفت مطالب این دفتر، مقدمه سایر مباحث خواهد بود.
3. بحث «انسان کامل» در این مجموعه به اختصار آمده است و تفصیل آن را باید در کتاب امامت و انسان کامل از دیدگاه امام خمینی(س) (تبیان ـ دفتر چهل و دوم) که توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی به چاپ رسیده است پیگیری کرد.
4. برخی مطالب که در تبیانهای دیگر آمده است به تناسب بحث این دفتر، در اینجا تکرار شده است.
5. مطالب این دفتر از آثار قلمی و سخنرانیها و پیامها و تقریرات درس امام(س) برگزیده شده است به همین دلیل دارای یکسانی در قلم و بیان نیست.
6. در گردآوری و تنظیم این دفتر تلاش بر استقرای تامّ مطالب یک عنوان از تمامی آثار حضرت امام(س) است و سعی شده است آنچه ارائه می شود جامع و نتیجه نظر ایشان در هر
کتاباخلاق: انسان شناسی در اندیشه امام خمینی (س)صفحه ب
موضوع باشد به گونه ای که تمامی نکات اصلی و دیدگاههای ایشان را شامل شود ولی نباید فراموش کرد که مباحث اخلاقی و بحث انسان در آثار ایشان بسیار مورد توجه بوده و به طور گسترده در همه آثار ایشان به آن پرداخته شده است، به همین دلیل به ناچار برای جلوگیری از افزایش حجم و حذف مفاهیم و معانی تکراری، گزینش صورت پذیرفته که بی شک خالی از کاستی و نقص نخواهد بود.
7. به دلیل چند وجهی بودن موضوعات و بنا به ضرورت، برخی مطالب در فصول مختلف تکرار شده است و در مواردی به فصول دیگر ارجاع داده شده است.
8. متن تمامی مطالب از حضرت امام(س) می باشد، ولی مقدمه، فهرستها و ترجمه های متنهای عربی از تهیه کنندگان می باشد، و بسیاری از پاورقیها برگرفته از آثار حضرت امام(س) ـ که توسط مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س) نشر یافته ـ است.
در پایان لازم می دانیم از همۀ افرادی که در مراحل مختلف کار ما را یاری کرده اند بویژه از خانم دکتر شایسته شریعتمداری و خانم دکتر مرضیه اخلاقی که در استخراج و تدوین موضوعات سهم بسزایی داشته اند صمیمانه تشکر کنیم. و سپاسگزار خواهیم بود اگر با اعلام راهنماییهای خود ما را در ادامه این راه و تکمیل و چاپ شماره های بعدی این مجموعه یاری رسانید.
مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام خمینی(س)
معاونت پژوهشی
گروه معارف
کتاباخلاق: انسان شناسی در اندیشه امام خمینی (س)صفحه ج
کتاباخلاق: انسان شناسی در اندیشه امام خمینی (س)صفحه د