جهان بینی عرفان حماسی امام
حضرت امام همواره مدافع عرفان ناب و مروّج دیدگاه مثبت از عرفان بودند و با عرفان منفی مخالفت می کردند.واضح است
که این خصیصه به عرفان ایشان چهره حماسی خاصی می بخشد. بر این
کتابیک ساغر از هزار: سیری در عرفان امام خمینی (س)صفحه 61
اساس می توان روح حاکم بر جهان بینی حماسی ـ عرفانی حضرت امام را بدین شکل تصویر کرد:
الف) تفکیک حوزه عرفان ناب از غیر آن. عرفان در طول تاریخ، آلوده به انحرافات و صوفی زدگی شده بود و عارفان دلسوخته، از صوفیان بی صفا باز شناخته نمی شدند. امام پس از اینکه به این نوع انحراف توجه می دهند، بیزاری خویش را از آن بیان می دارند:
این جاهلان که دعوی ارشاد می کنند درخرقه شان به غیر منم تحفه ای میاب
از برکات وجود حضرت امام این بود که ضمن زدودن هر گونه انحراف از عرفان، به عرفان ناب توجه کرده، به مخالفان عرفان سخت تاخته اند. ایشان می فرمایند:
«انکار مقامات عارفین و صالحین را نکنی و معاندت با آنان را از وظایف دینی نشمری ... چون ما جاهلان از آنها محرومیم با آن به معارضه برخاستیم ... من نمی خواهم تطهیر مدعیان را بکنم که «ای بسا خرقه که مستوجب آتش باشد» می خواهم اصل معنی و معنویت را انکار نکنی».
ب) جمع سیاست و معنویت. امام در عرفان حماسی خود سیاست و معنویت را با یکدیگر مطرح می کنند؛ یعنی اگر حماسه سرا، حماسه می سراید تا جامعه را تقویت کند، امام با معنویت، حماسه می آفرینند و رابطه تنگاتنگ میان این دو را بیان می کنند. تبلور این جامعیت و به هم پیوستگی را در خود ایشان آشکارا دیدیم. در مقام تربیت و ارشاد فرزندان و شاگردان و مریدان خویش، هم به نماز شب که بهترین راه برای
کتابیک ساغر از هزار: سیری در عرفان امام خمینی (س)صفحه 62
رسیدن به کعبه مقصود است، توصیه می کردند و هم به کوشش و مبارزه در جبهه های حق برضد باطل توجه می دادند. امامِ قهرمان پرور ثابت کرد که جمع میان زهد و وارستگی و خدمت و مسئولیت اجتماعی ممکن است، و خود هم به نحو اکمل اینچنین بودند.
ج) ارشاد عام. امام، در حوزه عرفان، چه در جمع خانواده و چه در حلقه های درس و همچنین در سطح وسیع اجتماع ـ مستقیم و غیرمستقیم طالبان حقیقت را ارشاد و راهنمایی می فرمودند.
د) شجاعت در همه زمینه ها. شجاعت در افشای راز که در بسیاری از آثار عرفا، حقایق عرفانی کتمان می شود و اگر هم برای افراد خاصی مطرح کنند در قالب راز و رمز است؛ ولی امام می فرمایند:
خواستم راز دلم پیش خودم باشد و بس در میخانه گشودند و چنین غوغا شد
امام نه تنها به افشای برخی از مسائل عرفانی می پردازند، بلکه آنها را بسیار صریح و قاطع هم بیان می کنند، البته به تناسب قابلیت و استعدادهایی که خود در پرورش آنها نیز نقش بسزایی داشته اند.
کیفیت بیان و القای مسائل عرفانی و اشارات ناب آن حضرت، از یک نوع رسایی و فصاحت و بلاغتی برخوردار است که حاکی از شیوۀ انبیا و اولیای الهی در برخورد با مردم است که کَلّم الناسَ عَلی قَدْرِ عُقُولهم.
همین شجاعت و شهامت در تمام اندیشه های ایشان جلوه گر است. برای مثال در ارائه فتواهای جدید و در تبیین مسائل سیاسی، یکه تازی را می مانند که در میدان نبرد می خروشد و می تازد و خوف و هراسی به خود
کتابیک ساغر از هزار: سیری در عرفان امام خمینی (س)صفحه 63
راه نمی دهد؛ لذا در پیام خود می فرمایند:
امروز، خمینی آغوش و سینه خویش را برای تیرهای بلا و حوادث سخت و برابر همه توپها و موشکهای دشمنان باز کرده است و همچون همۀ عاشقانِ شهادت برای درک شهادت روزشماری می کند.
ه) اصل مهم ولایت در عرفان حماسی امام. عرفا در بیان مبادی و مسائل عرفان، همواره به اصل ولایت توجه داشته اند؛ اما امام حوزۀ این ولایت را از ساحت عرفان به ساحت احکام و فقه گسترش بخشیده، برای تعالی جامعه به صورت ولایت فقیه مطرح می کنند. فقیه در نظر ایشان تنها «احکام دان» نیست، بلکه فقیهی که امام ولایتش را بر جامعه مطرح می کند، یک متصرف در امور جامعه از راه احکام شرعیه است و خود نیز نمونه اتمّ چنین فقیه متصرفی بودند. این، حماسه ای است که جریان ولایت را وسعت و قدرتی تازه می بخشد.
کتابیک ساغر از هزار: سیری در عرفان امام خمینی (س)صفحه 64