فطرت، طینت و تربیت

‏‏فطرت، طینت و تربیت‏

‏‏حضرت امام مسأله فطرت را از جنبه‏‎ ‎‏دیگری مورد بررسی قرار داده اند ومعتقدند‏

‏‎ ‎‏که اولاً، فطرت و احکام آن‏‎[1]‎‏ از لوازم وجود است که در اصلِ طینت و‏‎ ‎‏خلقتِ آدمی نهاده شده است، و همه انسانها در آن اتفاقِ نظر دارند، اما‏‎ ‎‏علی رغم این همداستانی در مسألۀ فطرت، بعضی از آن غافلند. قرآن کریم‏
‏‎

‏‏    ‏‏ثانیاً،‏‏ لا تَبْدیلَ لِخَلْقِ اللّه ... ذلِکَ الدِّینُ القیم،‏‎[4]‎‏ چیزی آنها را تغییر‏‎ ‎‏نمی دهد. بدین ترتیب فطرت هرکس، همان نحوه وجودی او، و در واقع‏‎ ‎‏حقیقت اوست، و نظر به اینکه ذاتی شی ء، تبدل پذیر نیست، فطرت نیز‏‎ ‎‏تغییرپذیر نخواهد بود؛ و اما اشتغالات مادی و نفسانی، فطرت انسان را‏‎ ‎‏در حجاب فرو می برد و تنها راه رهایی و نجات از این حجابها پرورش‏‎ ‎‏فطرت است، و تا زمانی که توفیق چنین عملی حاصل نشود همچنان‏‎ ‎‏محجوب باقی خواهد ماند.‏

‏‏     در اینجا ذکر این نکته لازم است که برای خروج از حجابهای ظلمانی،‏‎ ‎‏می توان از سفر به درون خویش مدد جست:‏

‏‏     ‏‏بیا با هم به سوی وجدان رویم که ممکن است راهی بگشاید.‏‎[5]‎

‏‏    ‏‏راه دیگر، راه مجاهده و تزکیه و تصفیه با تمسک به هدایت پروردگار‏‎ ‎‏است زیرا:‏

‏‏«خروج از این منزل علاوه بر مجاهدات، محتاج به هدایت حق تعالی‏‎ ‎‏است.»‏‎[6]‎

‏‏    ‏‏و اگر این هدایت شامل حال بنده نشود رستگار نمی شود.‏

‏
‏‎

‏‏     ‏‏الهی هَبْ لی کَمالَ الاِنْقِطاعِ اِلَیک وَ اَنِرْ اَبْصار قلوبِنا بِضیاءِ نَظَرِها ِالیکَ‏‎ ‎‏حتی تَخرِقَ ابصارُ القلوبِ حُجُبَ النور فتصل الی معدنِ العظمةِ و تصیرَ‏‎ ‎‏ارواحُنا معلقَةً بعِزّ قُدْسِکَ.‏‎[7]‎

‏‏خدایا، کمال انقطاع از خلق را به سوی خودت به من عطا کن و دیده دل ما‏‎ ‎‏را با روشنایی نگاهش به سوی تو نورانی فرما، تا جایی که پرده های نور را‏‎ ‎‏دریده و به معدن عظمتت راه یابد، و روانهای ما به عزّ قدس تو تعلق یابند.‏

‏‏     به تعبیر امام:‏

‏‏     ‏‏این کمال انقطاع، خروج از منزل خود و خودی و هر چه و هر کس، و‏‎ ‎‏پیوستن به اوست و گسستن از غیر وهبه ای الهی است به اولیای خلّص.‏‎[8]‎

‏‏    ‏‏این همان هبۀ الهی است که پس از طی مراحل به اولیای خلّص عطا‏‎ ‎‏می شود و گوشه چشمی است که از جانب معبود به آنان افکنده می شود.‏‎ ‎‏از دیدگاه امام، چشم قلب تا به نظرۀ... حق تعالی منور نشود، خرق حجب‏
‏‎

‏‏     ‏‏تا این حجب باقی است، راهی به معدن عظمت نیست و ارواح، تعلق به‏‎ ‎‏عزّ قدس را در نیابند و مرتبت تدلیٰ حاصل نیاید (ثمَ دنی فتَدلّی).‏‎[9]‎

‏‏    ‏‏از منظر امام، انسان پس از «صعق و اندکاک جبل هستی»‏‎[10]‎‏ به مرتبه و‏‎ ‎‏مقامی می رسد که حق تعالی با او نجوا می کند‏‎[11]‎‏ از این رو پیر طریق ما‏‎ ‎‏چنین رهنمود می دهد که:‏

‏‏صوفی ز ره عشق صفا باید کرد‏‎ ‎‏عهدی که نموده ای وفا باید کرد‏‎ ‎‏تا خویشتنی، به وصل جانان نرسی‏‎ ‎‏خود را به ره دوست فنا باید کرد‏‎[12]‎‎ ‎

‏‎

• )) در مبحث آتی به تفصیل به این احکام اشاره شده است.
• )) یوسف / 21.
• )) شرح چهل حدیث؛ ص 180.
• )) روم / 30.
• )) خمینی، روح اللّه ؛ محرم راز؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س)، ص 13.
• )) ره عشق؛ ص 12.
• )) مناجات شعبانیه.
• )) ره عشق؛ ص 25.
• )) همان جا.
• )) همان جا.
• )) همان جا؛ (و به تعبیر امام نجوای سرّی، گرچه خود نجوا گفتگوی محرمانه است، ولی گویا در این مرحله فراتر رفته و نجوای او نیز سرّی دارد).
• )) همان جا.