5 ـ پذیرش نبوت و کتاب هدایت

‏‏    ‏‏5ـ پذیرش نبوت و کتاب هدایت‏

‏‏     ‏‏اگر پذیرفتیم که انسان با یک سلسله حقایق کمالیه به دنیا می آید و‏‎ ‎‏می باید با عقل و خرد، این امور فطری بالقوه را فعلیت ببخشد تا دعوی‏‎ ‎‏انسانیت و اشرفیت او بر همۀ آفریده ها به ثبوت رسد، در این صورت‏‎ ‎‏بهترین هادی و معلم اوست؛ اما از طرف دیگر می دانیم که عقل نیز حدود‏‎ ‎‏و محدودۀ خاصی دارد و بیشتر حکما و متفکران، در میزان کارآیی و‏‎ ‎‏گستردگی عقل سخنها گفته اند. با آنکه عقل را پیامبر درون می خوانند، اما‏‎ ‎‏معتقدند برخی از مسائل و احکام و حقایق عالم هستی، از حوزۀ معرفت‏‎ ‎‏عقل بیرون است و عقل قادر به شناخت آنها نیست. بنابراین، اتصال او را‏‎ ‎‏به عالمی مافوق و استمداد او از آن عالم را ضروری می دانند؛ چنانکه‏‎ ‎‏فارابی، معلم ثانی و حکیم ایرانی، پس از ذکر خصایص زعیم مدینۀ فاضله‏‎ ‎‏که آن را به منزلۀ عقل برای بدن می داند، این سروری و زعامت را شایستۀ‏‎ ‎‏انبیای الهی و فرستادگان خاص خداوند می داند. از دیدگاه او «نبی»‏‎ ‎‏انسانی است که با عقل فعال ـ که همان «روح القدس» و «ملک وحی»‏‎ ‎‏است اتصال یافته و با استمداد و مشارکت آن، به تدبیر عالم هستی‏‎ ‎‏می پردازد.‏‎[1]‎‏ ابن سینا، فیلسوف شهیر ایرانی، نیز در توضیح معاد‏‎ ‎‏جسمانی، خود را از تبیین عقلانی آن عاجز می بیند و علت آن را ناتوانی‏‎ ‎‏عقل می داند، و جسمانی بودن معاد را تنها به دلیل ارزشی که برای‏‎ ‎‏«وحی» قائل است، از طریق وحی می پذیرد. بدین ترتیب، عقل که خود‏‎ ‎‏همواره فرمان می راند، فرمان پذیری را شرط عقل می داند و در مقابل به‏‎ ‎‏«وحی» گردن می نهد؛ یعنی «عقل» به ناتوانایی خود اعتراف می کند و با‏
‏‎

‏‎ ‎

‏‎

• )) فارابی، ابونصر؛ السیاسة المدنیة؛ ترجمه دکتر سید جعفر سجادی؛ تهران: انتشارات انجمن فلسفه ایران، 1358، ص 156.
• )) شرح چهل حدیث؛ ص 181ـ182.