مقالات

تعریف اخلاص از نظر امام

تعریف اخلاص از نظر امام

‏امام خمینی در «اربعین حدیث» به تعریف‏‎ ‎‏اخلاص پرداخته و متذکر این حقیقت‏‎ ‎‏می شوند که خداوند از ما خواسته است که‏

‎ ‎‏قلب خود را برای کرامت او خالص گردانیم، تا خود از آن بهره مند گردیم؛‏‎ ‎‏زیرا به خوبی می دانیم که خداوند ‏غنیُ عن العالمین ‏است. بنابراین،‏‎ ‎‏احتیاجی به عبادت و اخلاص و بندگی ما ندارد، لکن چون ارحم‏‎ ‎‏الراحمین است، رحمت واسعه و حکمت بالغه اش چنین اقتضا می کند که‏‎ ‎‏طرق هدایت و راه «خیر و شرّ» و «زشت و زیبا» را به ما بنمایاند، و‏‎ ‎‏پرتگاههای راه انسانیت و لغزشگاههای طریق سعادت را به ما ارائه‏

کتابیک ساغر از هزار: سیری در عرفان امام خمینی (س)صفحه 122
‏دهد.‏‎[1]‎‏ با این نگرش درمی یابیم که خداوند همواره بر ما منّت نهاده، به ما‏‎ ‎‏گرفتاران عالم تاریک و ظلمتکدۀ طبیعت راه عبور و رستگاری را آموخته،‏‎ ‎‏و علاوه بر ارائۀ طریق به بندگان، اعطای اجر و پاداشِ پیمودن راه را نیز بر‏‎ ‎‏خود لازم دانسته است، و ما گرفتاران و محجوبان، اعمال و عبادات خود‏‎ ‎‏را منّتی بر حضرت حق می دانیم؛ و در قسمت دیگر، به قول خواجه‏‎ ‎‏عبداللّه انصاری دربارۀ تعریف اخلاص اشاره می کنند که می فرماید:‏‎ ‎الاخلاص تصفیة العمل من کل شوب؛ ‏یعنی اخلاص، پاک و صاف گرداندن عمل‏‎ ‎‏است از هرگونه شوبی؛ و امام می فرمایند، این تعریف اعم از آنست که‏‎ ‎‏عمل انسان به رضای خود مشوب باشد، یا خشنودی مخلوقات خداوند‏‎ ‎‏در آن دخالت داشته باشد. سپس در تعریف مخلصان می گویند، مخلصان‏‎ ‎‏کسانی هستند که به هنگام عبادت خداوند، نه خود را در عبودیت حاضر‏‎ ‎‏می بینند نه عالمیان را، و با مشاهدۀ ربوبیت حضرت حق، از عبودیت خود‏‎ ‎‏تجاوز و تعدی نمی کنند. طریق بندگی اینان شهود جمال خداوندی از‏‎ ‎‏دیدن حوادث خالص گردیده، و این را همان دینی می شمرند که خداوند‏‎ ‎‏بر خود اختیار کرده است؛ الاّ للّه الدینُ الخالص.‏‎[2]‎‏ و در توضیح و شرح این‏‎ ‎‏مطلب می فرمایند: «و دین خالص نورِ قدم است پس از متلاشی شدن‏‎ ‎‏حدوث، در بیابان نور عظمت و وحدانیّت».‏‎[3]‎‏ و سپس سالک طریق را به‏‎ ‎‏نکته ای هشدار می دهند که عبادت اهل خلوص نقشۀ تجلیّات محبوب‏‎ ‎‏است. و در قلب چنین انسانهای وارسته و مخلصی، جز ذات واحد‏‎ ‎‏حضرت حق کسی راه ندارد. حضرت امام به گفته ای از شیخ محیی الدین‏‎ ‎


کتابیک ساغر از هزار: سیری در عرفان امام خمینی (س)صفحه 123
‏عربی اشاره می کنند که گفته است:‏

‏     ‏الاٰ، للّه الدّینُ الخالص عن شوب الغَیریَّةِ و اْلاَنٰانَیَّةِ، لِاَنَّکَ لفنائِک فیه بالکلّیّةِ‎ ‎فَلا ذاتَ لکَ و لاٰ صِفَةَ و لاٰ فِعْلَ و لا دینَ و اِلاّ لَمٰا خَلُصَ الدّینُ بالحقیقة فلا‎ ‎یکوُنُ لِلّٰه.

‏     تا رسوم عبودیّت و غیریّت و انانیّت باقی است، و عابد و معبود و عبادت و‏‎ ‎‏اخلاص و دین در کار است، شوب به غیریّت و انّانیت است. و این شرک‏‎ ‎‏است پیش ارباب معارف.‏‎[4]‎

‎ ‎

کتابیک ساغر از هزار: سیری در عرفان امام خمینی (س)صفحه 124

  • )) شرح چهل حدیث؛ ص 42ـ43.
  • )) زمر / 3.
  • )) شرح چهل حدیث؛ ص 328.
  • )) همان؛ ص 329.