تفسیر ابن عربی از حقیقت محمدیه

‏‏تفسیر ابن عربی از ‏‏حقیقت محمدیه‏

‏‏در این بخش، نظریۀ عارف معروف‏‎ ‎‏محی الدین عربی را درباره انسان کامل و‏‎ ‎‏حقیقت محمدیه (ص) بیان می کنیم.‏

‏‏ ‏

‏‏     جهان، جسمی بیجان است که «انسان»، جان این جسم و روح این بدن‏‎ ‎‏است. انسان«علت غایی خلقت» و «بذر» و «میوه» درخت هستی است که‏‎ ‎‏از جهت «وجود»، نخستین موجود و بر همه «مقدم» و در رتبۀ «ظهور»،‏‎ ‎‏آخرین مخلوق و از همه «مؤخر» است.‏‎[1]‎‏ فهو الاول بالقصد، الآخر‏‎ ‎‏بالایجاد.‏‎[2]‎

‏‏    ‏‏این غایت قصوی خلقت، عامل بقای عالَم و سبب استمرار هستی‏‎ ‎‏است و به نگین و نشان شاهانه ای می ماند که بر خزانۀ وجودش زده اند تا‏‎ ‎‏گنجینۀ هستی محفوظ بماند:‏

‏‏     ‏‏الا تری ان الدّنیا باقیهٌ مادام هٰذا الانسان فیها... و لهذا تخْرب الدنیا‏‎ ‎‏بزواله. فهو للحق بمنزلة انسان العین... فانه به ینظر الحق الی خلقه، فقیام‏‎ ‎‏العالم بوجوده فهُو مِنَ العالَم کَفَّصِ الخاتَم مِنَ الخاتَم.‏‎[3]‎

‏‏    ‏‏پس انسان، «قلب نابض» و «قدرت حافظ» خلقت و برزخ جامع «حق»‏‎ ‎‏و «خلق» و خط فاصل «ظل» و «شمس» است و نمایندۀ «خدا» و «نمودار»‏‎ ‎‏جهان است و «وحدت» و «کثرت»، «حدوث» و «قدم»، «وجوب» و‏‎ ‎‏«امکان» را در خود فراهم آورده و آغاز را به انجام گره زده است، چنانکه‏‎ ‎‏جامی می سراید:‏

‏
‏‎

‏‏ساخت دلش مخزن اسرار خویش‏‎ ‎‏کرد رُخش مطلع انوار خویش‏‎ ‎‏هر چه عیان داشت بر او خرج کرد‏‎ ‎‏هر چه نهان داشت در او درج کرد‏‎ ‎‏شد زره صورت و معنی بهم‏‎ ‎‏مجمع بحرین حدوث و قِدم‏

‏‎ ‎‏     ‏‏این تصویر روشنی که «ابن عربی» از انسان می آفریند، در هر فرصت‏‎ ‎‏فصل و فصّی از کتبش به ستایش موقع و مقام او می پردازد و کلام را به‏‎ ‎‏کاملترین فرد «نوع» و مصداق اتمّ و اصلی «انسان کامل» که حضرت‏‎ ‎‏خاتم النبیین است پایان می بخشد و در فصوص الحکمِ خود «حکمت‏‎ ‎‏فردیه» را به «حقیقت محمدیّه» اختصاص می دهد و رمز ویژگی این وجود‏‎ ‎‏مقدس را بیان می دارد.‏

‏‎ ‎

‏‎

• )) «اوجَدَ العالم کلّه وجود شبح مسویً لاروح فیه فکان کمرآة غیر مجلوة فاقتضی الامرُ جَلاءَ تِلکَ المِرآة فکان آدمُ عین جلاءِ تلکَ المرآة و روح تلک الصورة» ...؛ فصوص الحکم لابن العربی؛ فص آدمیه؛ ص 49.
• )) نقش النصوص.
• )) فصوص الحکم؛ فص آدمیّه؛ ص 50.
• )) فصوص الحکم؛ فص آدمیّه؛ ص 50.