عشق، رهگشای حقیقت

‏‏عشق، رهگشای حقیقت‏

‏‏ ‏

‏‏طلوع ستارۀ شخصیت امام خمینی(س) از افق شرقی این کره خاکی و در‏‎ ‎‏نخستین سال آخرین قرن هزارۀ دوم میلادی، هدیۀ مبارکی از جانب‏‎ ‎‏هستی به بشر ظلمت زده ای بود که علی رغم همۀ پیشرفتهای‏‎ ‎‏شگفت انگیز علمی و تکنولوژیک، قرن بیستم را با دو جنگ فراگیر و‏‎ ‎‏خانمانسوز و صلاحهای کشتار جمعی و رژیمهای سیاسی انسان ستیز،‏‎ ‎‏مانند فاشیسم، نازیسم و صهیونیسم به یکی از ظلمانی ترین قرون تاریخ‏‎ ‎‏حیات بشر تبدیل کرد. پیام و هدیۀ این ستارۀ شرق برای جهانیان چه بود؟‏‎ ‎‏این پرسشی است که طرح و بررسی آن، نه تنها برای ما ایرانیان و شرقیان‏‎ ‎‏که نزدیکترین مخاطبان جغرافیایی و فرهنگی او بودیم، لازم است، بلکه‏‎ ‎‏بررسی آن برای همۀ شاهدان بصیر تاریخ معاصر، درس آموزیهای نادر و‏‎ ‎‏کم نظیری خواهد داشت. ‏‏انّ فی ذلکَ لَذِکْریٰ لِمَنْ کانَ له قلبٌ او القی السمع و‏‎ ‎‏هو شهید.‏‎[1]‎

‏‏    ‏‏پیام آگاهی بخش و شگفت انگیز امام به میخائیل گورباچف ـ صدر‏
‏‎

‏‏     پیام روشنگر و گرمی بخش امام، برخاسته از عمیقترین و اصیلترین‏‎ ‎‏جوهر معانی و مبانی دین، یعنی عرفان اسلامی است که حقیقت آن با‏‎ ‎‏گوهر دین یگانه است. در چنین عرفانی، آنگونه که امام خمینی می فهمید،‏‎ ‎‏سرّ خلقت و قوام و دوام رشتۀ هستی، وامدار عشق است، «ما زادۀ عشقیم‏
‏‎

‏‏     کمال و جامعیت امام در علوم عقلی و نقلی اسلامی به او توان و قدرت‏‎ ‎‏بخشید تا بتواند حقیقت اسلام را به دور از هر گونه تحجّر و قشری گری و‏‎ ‎‏تعصب بشناسد. به قول مولوی:‏

‏‏ ‏

‏‏سختگیری و تعصب خامی است‏‏      ‏‏تا جنینی کار خون آشامی است‏

‏ ‏

‏‏     ‏‏او فقیهی متبحّر و پیشتاز و صاحب رای بود که کتابهای مهم فقهی او بر‏‎ ‎‏عمق دریافت و قدرت اجتهاد فقهی او دلالت دارند.‏‎[3]‎‏ در عین حال،‏‎ ‎‏فیلسوفی بود که از ظرفیتهای برهانی عقلی خود، به گواهی تقریراتی که‏
‏‎

‏‏     من به عنوان شاگرد کوچک مکتب او که شاهد و ناظر اینهمه عظمت،‏‎ ‎‏لطافت، معرفت و معنویت او بودم، برآنم تا شاید بتوانم در این فرصت‏‎ ‎‏کوتاه راوی بخشی از پیام توحیدی و پرنور و پرشور عرفانی مردی باشم‏‎ ‎‏که روز به روز خود را بیشتر، مرید و شیفته و مشتاق او یافته ام و به قدر‏‎ ‎‏تشنگی و ظرفیت اندکم از زلال وجود او بهره برده ام.‏

‏‏ ‏

‏‏چو غلام آفتابم هم از آفتاب گویم‏‏      ‏‏نه شبم نه شب پرستم که سخن ز ماه گویم‏

‏ ‏

‏‏     ‏‏باری، در این فرصت برآنم تا پس از تعریف فایده و هدف عرفان،‏‎ ‎‏عرفان مثبت و پویای امام را در مقابل عرفان منفی بازگو کرده، و سیر‏‎ ‎‏انفسی انسان را برای رسیدن به خود حقیقی یا من متعالی اش مطرح‏‎ ‎‏نمایم، و در پایان به رابطۀ عاشقانه میان انسان و خدا که از منظر امام رمز‏‎ ‎‏رستگاری و فلاح است، بپردازم.‏

‏‎ ‎

‏‎

• )) ق / 37.
• )) دیوان امام؛ ص 167.
• )) کتابهایی که تاکنون از ایشان چاپ گردیده عبارتند از:     ـ کتاب البیع؛     ـ کتاب الطهارة؛     ـ الاستصحاب، حاصل دروس ایشان است و مربوط به یکی از مباحث عمدۀ علم اصول فقه است؛     ـ انوار الهدایة فی التعلیقة علی الکفایة، اثر قلمی ایشان است بر مباحث عقلیه کتاب کفایة الاصول از محقق بزرگ، آیت اللّه آخوند خراسانی؛     ـ بدایع الدرر فی قاعدة نفی الضرر، در این اثر به مبحث اختلاف ادله و تعارض آنها به یکدیگر که از مباحث اساسی در علم اصول فقه است، پرداخته اند؛     ـ المکاسب المحرمه، مطالبی است که پس از تدریس به رشتۀ تحریر درآورده اند؛     ـ التعادل و الترجیح؛     ـ مناهج الوصول الی علم الاصول؛     ـ ولایت فقیه، این کتاب نیز حاصل درسهای ایشان است که در یک مجموعه جمع آوری شده است.
• )) برخی از شاگردان امام در حوزه های فلسفی هم اینک در حال تدریس می باشند که عبارتند از: آیت اللّه عزالدین زنجانی، آیت اللّه منتظری، استاد جلال الدین آشتیانی، آیت اللّه گیلانی و از جمله شاگردان خاص امام می توان از استاد شهید مرتضی مطهری نیز یاد کرد.
• )) آداب نماز (آداب الصلوة)، در بیان اسرار معنوی نماز نگاشته شده است؛     ـ التعلیقه علی الفوائد الرضویه، حاشیه ای است بر شرح فلسفی، عرفانی حدیث رأس الجالوت از قاضی سعید قمی؛     ـ تفسیر سوره حمد، تفسیر است بر فاتحة الکتاب که حاوی نکات دقیق و لطایف عرفانی است؛     ـ جهاد اکبر یا مبارزه با نفس؛     ـ شرح چهل حدیث، تألیفی است که برگرفته از روایت پیشوایان دین است که شرحی عرفانی از آنها شده است؛     ـ سرالصلوة، در بیان اسرار نماز و حقیقت معنای نماز می باشد؛     ـ شرح دعای سحر، که اولین تألیف عرفانی ایشان است که در سال 1347ه. ق نوشته شده است؛     ـ مصباح الهدایة الی الخلافة و الولایة، این اثر نیز یکی از درخشانترین آثار عرفانی است که در سن 28 سالگی به نگارش درآمده است؛     ـ حاشیه بر فصوص محی الدین ابن عربی و مصباح الانس قونیوی؛     ـ نقطۀ عطف؛     ـ بادۀ عشق؛     ـ دیوان شعر، که بیشتر دارای مضامینی عرفانی است و شرح درد مهجوری و غربت از معشوق حقیقی است، اکثر این اشعار در سن هشتاد سالگی سروده شده است؛     ـ شرح حدیث جنود عقل و جهل.
• )) فتح / 29.