موضوع و تعریف عرفان
هر علمی دارای موضوعی است و موضوعات متفاوت موجب تمایز علوم از یکدیگر می شود. به عنوان مثال، موضوع فلسفه «مطلق وجود» است و یکی از شاخه های آن، الهیات به معنی الاخص است که دربارۀ وجود خدا بحث می کند، و موضوع علم ریاضی «عدد» است و از عوارض اعداد سخن می گوید. موضوع علم عرفان نیز «وجود مطلق» و یا «اللّه من حیث ذاته و اسمائه و صفاته» می باشد؛ اما نکته ای که باید به آن توجه داشت این است که اگر شناخت ذات خداوند در موضوع عرفان گنجانده شده، از آن جهت است که تصور اسما و صفات خداوند بدون تصور ذات حق میسر نبوده است وگرنه، شناخت ذات خداوند و حتی تفکر در (کنه) اکتناه ذات حق از حیطۀ درک آدمی بیرون است، امام در چهل حدیث تصریح می کنند که هیچ اندیشه ای را مجال پرواز در فضای کنه ذات نیست، و پیامبر اکرم(ص) نیز در این باره می فرماید: ما عرفناک حق معرفتک؛ اما معرفت و شناخت به اسما و صفات الهی که تجلیات و ظهورات حضرت ذات هستند، در حیطۀ توان بشر است و چنین تفکری در آثار روایی ما عبادت شمرده شده است و فرموده اند: افضلُ العبادة اِدمانُ التفکّر فی اللّه و قدرتِه. بهترین عبادت استمرار تفکر دربارۀ خداوند و قدرت اوست.
تعریف عرفان از منظر امام، معرفتِ به هستی مطلق و حقایق عالم وجود است که از طریق مشاهدۀ حضوری ـ نه حصولی حاصل می شود، و
کتابیک ساغر از هزار: سیری در عرفان امام خمینی (س)صفحه 138
در توضیح این مطلب می افزایند:
آثار فلسفی به گونه ای دورنما انسان را با ماوراءالطبیعه آشنا می سازد؛ ولی مکتوبات عرفانی دلها را برای وصول به محبوب مطلق آماده می سازد.
بزرگان عرفان، عرفان را برترین علم دانسته اند؛ زیرا به گفته علما، هر علمی که از شمول و عمومیت بیشتری برخوردار بوده، و از محسوسات دورتر و به معقولات نزدیکتر باشد، بر علوم دیگر رجحان دارد و عرفا معتقدند عرفان از چنین ویژگیهایی برخوردار است.
امام معتقد بود، عارف با گام نهادن در ساحت عرفان، به حقیقت مطلق رهنمون می شود و «از نیستی به هستی مطلق می رسد».
کتابیک ساغر از هزار: سیری در عرفان امام خمینی (س)صفحه 139