شرایط توبه

‏‏شرایط توبه‏

‏‏خواجه عبداللّه انصاری در مورد شرایط توبه‏‎ ‎‏گوید‏‎[1]‎‏:‏

‏‏ ‏

‏‏    ‏‏توبه سه شرط دارد: 1ـ پشیمانی قلبی، عذر خواهی و پوزش طلبی،‏‎ ‎‏پرکنده شدن و اقلاع از گناه؛ اما حضرت امام خمینی در بیان شرایط توبه‏‎ ‎‏به آن حدیث معروف استناد می کنند که شخصی در حضور امیرالمؤمنین‏‎ ‎‏گفت «استغفراللّه » حضرت علی(ع) فرمود:‏

‏‏     ‏‏ثَکِلَتْکَ أمّک! أتدری ماالاستغفار؟ ان الاستغفار درجةٌ العلیّین؛ و هو اسمٌ‏‎ ‎‏واقعٌ علی ستة معانٍ: اولها الندم علی ما مضیٰ؛ و الثانی العزم علی ترک العود‏‎ ‎‏الیه ابداً؛ و الثالث أن تؤدّی الی المخلوقین حقوقهم حتی تلقی اللّه سبحانه‏‎ ‎‏أملس لیس علیک تَبِعَةٌ؛ و الرابع أن تعمد الی کلّ فریضة علیک ضیّعتَها فتوْدَی‏‎ ‎‏حقها؛ و الخامس أن تعمد الی اللحم الذی نبت علی السُحت، فتذیبه‏‎ ‎‏بالاحزان حتی تُلصِق الجلد بالعظم و ینشأ بینهما لحم جدید؛ و السادس أن‏‎ ‎‏تُذیق الجسم ألمَ الطاعة کما أذقته حلاوة المعصیة.‏‎[2]‎

‏‏    ‏‏امام با توجه به این حدیث شریف، می فرمایند که دو رکن اصلی توبه‏‎ ‎‏«پشیمانی» و «عزم بر عدم بازگشت» است و معتقدند همینکه این دو رکن‏‎ ‎‏توبه حاصل شد، کار سالک طریق آخرت آسان شود و توفیقات الهیه‏‎ ‎‏شامل حال او شود.‏‎[3]‎‏ و پس از آن، دو شرط دیگر که عبارتند از «ردّ حقوق‏‎ ‎‏مخلوق، و ردّ حقوق خالق» از شرایط کمال توبه و توبۀ کامله است؛ نه‏‎ ‎‏آنکه توبه بدون آنها تحقق پیدا نمی کند یا قبول نمی شود، بلکه توبه بدون‏
‏‎

‏‎ ‎

‏‎

•  )) همان؛ ص 43.
• )) شرح چهل حدیث؛ ص 277ـ281.
• )) همان؛ ص 276.
• )) همان؛ ص 279.