مراتب و درجات رضا از منظر امام خمینی

‏‏مراتب و درجات رضا از ‏‏منظر امام خمینی‏‎[1]‎

‏‏از نگاه امام، مقام رضا مانند دیگر کمالات‏‎ ‎‏نفسانیه دارای مراتب متکثره می باشد:‏

‏‏درجه اول، ‏‏رضای باللّه است ربَّا.‏‎[2]‎

‏‏ ‏

‏‏    ‏‏سالک در این مقام خود را تحت ربوبیت او قرار داده، و از این سلطه و‏‎ ‎‏سیطره خوشحال و راضی است. طبیعی است شیطان هیچ گونه سلطه و‏‎ ‎‏چیرگی بر او ندارد؛ و فقط چنین سالکی تحت تربیت و پرورش خالق‏
‏‎

‏‏     ‏‏درجه دوم، ‏‏رضا به قضا و قَدَر حق است.‏‎[3]‎‏ یعنی خشنودی از‏‎ ‎‏پیشآمدهای «گوارا و ناگوار»، سالکی که به مقام رضا راه یافته، بلیات و‏‎ ‎‏امراض و مقابل اینها نزد او یکسان است؛ زیرا هر دو را عطیه حضرت‏‎ ‎‏دوست می داند و به آن راضی و خشنود است و معتقد است چه بسا کمال‏‎ ‎‏انسان در تنگدستی و تحمل مصایب و شداید و بلایا باشد. حضرت امام‏‎ ‎‏به روایتی اشاره می کنند:‏‎[4]‎

‏‏    ‏‏حضرت باقر(ع) از جابربن عبداللّه انصاری می پرسند: حال تو چگونه‏‎ ‎‏است؟ جابر در جواب می گوید: من مرض را خوشتر دارم از صحت، و‏‎ ‎‏فقر را خوشتر دارم از غنی و... امام باقر(ع) در جواب می فرمایند: اما ما‏‎ ‎‏هرچه را خداوند عطا فرماید می خواهیم. اگر مرض را عنایت کند آن را‏‎ ‎‏می خواهیم و اگر صحت را عنایت کند، صحت را دوست داریم.‏‎[5]‎

‏‏    ‏‏درجه سوم، ‏‏رضا برضی اللّه است‏‎[6]‎‏ حضرت امام مقام محبت و جذبه‏‎ ‎‏را اوایل این درجه می دانند. سالک در این وادی از خود خشنودی و‏‎ ‎‏رضایتی ندارد و رضایت و شادی او تابع رضایت حق است بنابراین، مقام‏‎ ‎‏رضا با مقام محبت مناسبت و سنخیت پیدا می کند و از آنجا که گفته اند: ‏‏کل‏‎ ‎‏ما یَفعلُ المحبوبُ محبوب‏‎[7]‎‏ هر فعل و حکمی که از جانب محبوب باشد به‏‎ ‎‏جان می خرد و از انجام و پذیرش آن خشنود است.‏

‏
‏‎

‏‏     ‏‏لیس الرضا و المحبة کالخَوف و الرَّجاء فَاِّنما حٰالان لا یُفٰارقٰان العبد فی‏‎ ‎‏الدُنیا و الآخِرَة لاٰنَّهُ فی الجنّة لا یستغنی عن الرضا و المحبَّة.‏‎[8]‎

‏‎ ‎

‏‎

•  )) شرح حدیث جنود عقل و جهل؛ ص 166.
•  )) فروع کافی؛ ج 3، ص 196، «کتاب الجنائز»، باب «سلّ المیت و مایقال عند دخول القبر»، ح 7 «رضیتُ باللّه ربا».
• )) شرح حدیث جنود عقل و جهل؛ ص 168.
• )) همان جا.
• )) جامع السعادات؛ ج 3، ص 285.
• )) شرح حدیث جنود عقل و جهل؛ ص 169.
• )) کاشانی، عزالدین؛ مصباح الهدایة و مفتاح الکفایة؛ ص 403. (مصراع شعری است)
• )) همان جا.