بعضی دیگر از ویژگیهای تبریز
به جهت موقعیت برتر تبریز و حضور شخصیتهای علمی و فرهنگی و زمینه های اقتصادی موجود در تبریز این شهر دست کم در زمان قاجاریه به عنوان ولیعهدنشین برگزیده شده بود و پادشاهان آینده در این شهر آموزش می دیدند و با راه و رسم مملکت داری آشنا می شدند همان طوری که شخصیت برجسته ای همچون امیرکبیر در تبریز رشد و نمو یافت و به صدراعظمی ناصرالدین شاه رسید. امتیاز دیگر تبریز وجود دهها مدرسه علمیه است که خود نشانگر حضور علمای بزرگ و طلاب و فضلای فراوان در تبریز بوده است و من در ایام جوانی با پیرمردهایی مواجه می شدم که به تجارت اشتغال داشتند و مرحوم پدرم نقل می کرد که اینها در سنین جوانی در همان مدارس و حوزه های علمیه دروس اسلامی را خوانده اند و به سرحد اجتهاد رسیده اند و از باب «الفقه ثم المتجر» به تجارت و کسب و کار همراه با علم و تفقه روی آورده اند و من بعضی از این افراد را مثل مرحوم حاج رضا چایچی و مرحوم حاج حسین که تاجر چای بودند دیده بودم که با عبا و قبا و عرقچین ولی بدون عمامه در انظار ظاهر می شدند و ضمن اشتغال به تجارت، نمایندگی بعضی از مراجع نجف مثل مرحوم آیت الله بروجردی، آیت الله حکیم و سپس مرحوم آیت الله خویی را نیز داشتند و جالب است بدانید که چون
کتابخاطرات آیت الله سید حسین موسوی تبریزی (دفتر اول)صفحه 29
اینها معتمد سایر تجار و مردم بودند و همه وجوهات را مستقیماً به دست مراجع می رساندند مراجعات مردم به اینها و وجوهاتی که داده می شد بیش از مجموع وجوهاتی بود که به سایر علما داده می شد. به هر حال توجه به علم و دانش در میان قشرهای مختلف تبریز بویژه طبقه اعیان و اشراف و تجار مرسوم بوده است.
موضوع دیگری که نشان دهنده عمق توجه مردم آن سامان به علم و فرهنگ می باشد رونق ادبیات و شعر و دیگر مقوله فرهنگی و همچنین اهتمام به کتابت و نشر کتب ادبی و فقهی و غیره است. اکثر کتب متداول در حوزه های علمیه مانند مغنی، مطوّل و شرح لمعه به خط خوشنویسان چیره دست تبریزی مثل مرحوم عبدالرحیم و محمد کاظم و طاهر خوشنویس نگاشته شده و در خود تبریز به زیور طبع آراسته شده است. همچنان که علی الظاهر اولین چاپخانه ایران در شهر تبریز دایر گشته است و این نشانه دیگری از موقعیت ممتاز تبریز از نظر علمی و فرهنگی در آن مقطع است. حضور جمع زیادی از علما و شعرا و فرهیختگان در تبریز در گذشته های نه چندان دور، موقعیت این شهر را بیش از پیش نمایان می سازد. در مقبرة الشعرای تبریز به طوری که نقل می کنند حدود ششصد تن از شاعران عارف و حکیم تبریزی خفته اند و همان طوری که می دانید آخرین شاعری که در آنجا دفن شد و رونق بیشتری به آن محل داد و باعث توجه افزونتر مردم به مقبرة الشعرا شد مرحوم سیدمحمد حسین شهریار بود. گفته می شود که شهید محمد خیابانی هم در این مقبره مدفون است ولی من از استاد و محقق معروف، آقای محمدرضا حکیمی که تحقیقی در این باره داشت شنیدم که ایشان را در همان منزل خودش در تبریز دفن کرده اند اما با توجه به خفقانی که در آن مقطع و زمان شهادت ایشان
کتابخاطرات آیت الله سید حسین موسوی تبریزی (دفتر اول)صفحه 30
توسط رضاخان به وجود آمده بود من بعید می دانم که اجازه داده باشند جنازه ایشان در منزلش به خاک سپرده شود؛ بنابراین به احتمال قوی همان طوری که بعضی از پیرمردهای آن دوران می گفتند مرحوم خیابانی در همان مقبرة الشعرا دفن گردیده است.
کتابخاطرات آیت الله سید حسین موسوی تبریزی (دفتر اول)صفحه 31