فصل ششم: مراجع، علما و نقش آنان در انقلاب اسلامی

سخنی درباره تمرکز مرجعیت در قم

سخنی درباره تمرکز مرجعیت در قم‎[1]‎

‏در دهه های اخیر با اهمیت یافتن روزافزون حوزه علمیه قم، مسأله تعیین و معرفی مراجع‏‎ ‎‏نیز در قم اهمیت بسیاری پیدا کرد و غالباً از میان علما و فقهای حاضر در قم، مرجع‏‎ ‎‏دارای صلاحیت انتخاب می گردید در حالی که در شهرها و حوزه های علمیه دیگر هم‏‎ ‎‏فقهای صاحب صلاحیت برای احراز مقام مرجعیت بودند به عنوان مثال در زمانی که‏‎ ‎‏بزرگانی همچون مرحوم آخوند همدانی‏‎[2]‎‏ در همدان و مرحوم حاج آقا رحیم ارباب در‏‎ ‎‏اصفهان و مرحوم آقای بهبهانی در اهواز حضور داشتند، افراد دیگری که بعضی از آنها از‏‎ ‎‏نظر علمی در رتبه مساوی نسبت به آن بزرگان قرار داشتند تنها به جهت حضورشان در‏‎ ‎‏قم به عنوان مرجع معرفی شدند و به این مقام دست یافتند. همچنین در مقطعی که‏‎ ‎

کتابخاطرات آیت الله سید حسین موسوی تبریزی (دفتر اول)صفحه 185
‏حضرات آیات گلپایگانی، شریعتمداری و نجفی مرعشی به عنوان مرجع تقلید معرفی‏‎ ‎‏شدند مرحوم حاج شیخ بهاءالدین محلاتی که روحانی واقعاً ملا و باسوادی بود و در‏‎ ‎‏شیراز به تدریس خارج فقه و اصول اشتغال داشت هم شایسته بود که به عنوان یکی از‏‎ ‎‏مراجع تقلید به مردم شناسانده شود ولی به جهت دوری ایشان از قم این قضیه صورت‏‎ ‎‏نگرفت. البته این مسأله در تمرکز حوزه علمیه قم و تقویت آن نقش فراوانی داشت و‏‎ ‎‏منافع بسیاری در رابطه با مسائل اجتماعی و انقلابی را در پی داشت.‏

‎ ‎

کتابخاطرات آیت الله سید حسین موسوی تبریزی (دفتر اول)صفحه 186

  • . مرحوم آیت الله طالقانی در سال 1340 در مقاله ای با عنوان «تمرکز و عدم تمرکز در مرجعیت»، ضمن نقد و بررسی ادله هر دو عقیده، متمایل به تمرکز در مرجعیت نشده و منافع بیشماری برای آن ذکر می کند. ر.ک. به: جمعی از نویسندگان؛ مرجعیت و روحانیت؛ ص 203 به بعد.
  • . آخوند ملاعلی معصومی همدانی از علمای معروف کشور و ساکن همدان بود. وی در سال 1313 قمری در درجزین همدان به دنیا آمد. در نوجوانی از محضر فضلای آنجا استفاده کرد. سپس به تهران آمد و از اساتید بزرگی چون آیت الله حاج شیخ محمدرضا تنکابنی، آقامیرزا محمود و آخوند ملامحمد هیدجی بهره مند شد. در سال 1340 قمری به قم آمد و از درس آقا میرزا جواد ملکی تبریزی و آیت الله حائری استفاده برد و به درجه اجتهاد نایل شد. در سال 1350 قمری، حسب الامر آیت الله حائری به همدان رفت و حوزه علمیه همدان را تأسیس کرد. تشکیل کتابخانه غرب و تجدید بنای مدرسه معروف به مدرسه آخوند، از جمله دیگر اقدامات اوست. او در روز جمعه اول مرداد 1357 شمسی درگذشت. کنگره بزرگداشت آن مرحوم در سال 1377 شمسی در همدان برگزار شد.