دیدگاه مرحوم دکتر شریعتی درباره روحانیت

‏‏دیدگاه مرحوم دکتر شریعتی درباره روحانیت‏

‏‏دکتر شریعتی از آنجا که خودش یک فرد انقلابی و مبارز بود و بیشتر از این زاویه و دید به‏‎ ‎‏تاریخ اسلام می نگریست طبعاً از کسانی که دارای این خصیصه نبودند خوشش نمی آمد‏‎ ‎‏و به تندی از آنها انتقاد می کرد؛ در همین راستا ایشان روحانیون را نیز به دو دسته تقسیم‏‎ ‎‏می کرد. یک دسته روحانیان متعهد و مترقی که در طول تاریخ در برابر ستمکاران و‏‎ ‎‏پادشاهان زمان خویش قد علم کرده و به مبارزه برخاسته بودند و دسته دیگر روحانیت‏‎ ‎‏مرتجع و سازشکار بودند که با حکام و شاهان روزگار خود مماشات کرده و یا رابطه‏‎ ‎‏داشتند. مرحوم دکتر این گروه از علما و روحانیون را مورد نکوهش قرار می داد و از‏‎ ‎‏راههای گوناگون به آنها حمله می کرد. با توجه به این نگرش بود که دکتر، تشیع سرخ‏‎ ‎‏علوی را در مقابل تشیع صفوی مطرح کرد و تشیع علوی را برخاسته از متن اسلام ناب‏‎ ‎‏محمدی (ص) می دانست و تشیع صفوی را که به نظر دکتر امثال مرحوم علامه مجلسی‏‎ ‎‏نقش زیادی در پاگرفتن آن در ایران داشتند، مظهر اسلام غیرعلوی می پنداشت. با‏‎ ‎‏معیارهای دکتر شریعتی که برای شناسایی پیرو واقعی تشیع علوی قرار داده بود، یک‏‎ ‎‏شخصی از اهل تسنن نیز با حفظ اعتقادات خویش می توانست یک شیعه علوی‏‎ ‎‏محسوب شود و یک شیعه با حفظ اعتقادات خودش شیعه علوی به شمار نمی آمد؛‏‎ ‎‏یعنی مطابق دیدگاه مرحوم دکتر، ممکن بود که اعمالی از یک سنی سر بزند که موافق‏‎ ‎‏خواست علی (ع) باشد و بر عکس یک شیعه کارهایی انجام بدهد که مخالف منویات‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‎ ‎

‏‎

• . ساواک به خوبی از شکافی که میان دکتر شریعتی و روحانیت ایجاد شده بود استفاده کرد. هرچند عده ای تلاش کردند که شکاف و بدبینی موجود میان برخی روحانیون و دکتر را برطرف کنند ولی تلاششان ناکام ماند. در اسناد مربوط به حجت الاسلام فلسفی آمده است: «نظر روحانیون تراز اول از جمله شیخ محمدتقی فلسفی این است که این موضوع از طریق مسالمت آمیز بین روحانیون و گردانندگان حسینیه ارشاد حل شود و به روحانیون توصیه می کنند که حتی الامکان سعی کنند علناً با حسینیه مخالفت نکنند؛ زیرا ممکن است دولت از این موقعیت استفاده کرده و برای اینکه خودش از لحاظ سیاسی راحت شود طرفین متخاصم را به نحو غیرمستقیم به جان یکدیگر بیندازد و از این اختلاف و دوییت به نفع خود بهره برداری کند و این کار به هیچ وجه به مصلحت نیست؛ مرکز اسناد انقلاب اسلامی؛ خاطرات و مبارزات حجت الاسلام والمسلمین فلسفی؛ ص 305.
• . ایشان در آن مقطع از روحانیون مبارز و روشنفکر و معروف و تأثیرگذار حوزه علمیه مشهد به شمار می رفت و به تدریس کفایه و مکاسب و تفسیر قرآن اشتغال داشت. درس تفسیر ایشان در مسجد کرامت که یکی از مراکز تجمع جوانان دانشگاهی و تحصیلکرده مشهد بود برگزار می شد. آقای خامنه ای با شیوه خاصی که در  تفسیر پیش گرفته بود برداشتهای جالبی از آیات قرآن می کرد. روش ایشان در تفسیر قرآن چنین بود که با در کنار هم قرار دادن آیاتی که تناسب معنایی داشتند؛ به تبیین و توضیح آنها می پرداخت. بخشی از این دروس  در همان سالها در یک جزوه ای منتشر شد منتها به جهت سختگیری ساواک به جای اسم ایشان از اسم مستعار آقای حسینی به عنوان مؤلف استفاده شده بود.