عوامل مؤثر در پیروزی انقلاب
در مورد عوامل مؤثر در پیروزی علاوه بر رهبری حضرت امام و همراهی و یا عدم مخالفت علنی همه مراجع باید از نقش و تأثیر اساتید و مدرسین مبرز حوزه علمیه قم که یا از شاگردان خود امام بودند و یا به ایشان علاقه زیادی داشتند، یاد کرد. شخصیتهای برجسته ای همچون حضرات آیات منتظری، مشکینی، نوری همدانی، انصاری شیرازی، ربانی شیرازی و فاضل لنکرانی که از مدرسین باسابقه و معروف حوزه که شاگردان زیادی را پرورش داده بودند. در رتبه بعد از این بزرگان اساتید دیگری نیز مطرح بودند که در زمره انقلابیون و طرفداران حضرت امام قرار داشتند که بعضی از آنها عبارتند از آقای صالحی نجف آبادی که فردی با تقوا و محقق بود و در آن زمان مکاسب را تدریس می کرد ولی بعد از قضیه شهید جاوید جلسه درس مهمی نداشت، آقای خزعلی که هم تفسیر و هم رسائل می گفت، و آقای جنتی که از فضلای معروف بود و در مدرسه حقانی تدریس می کرد و همچنین آقایان شیخ محمد یزدی، راستی کاشانی، مؤمن، قمی، گرامی، طاهری خرم آبادی و جمع دیگری که اسامی شان در ذهنم نیست.
در مجموع اکثر قریب به اتفاق فضلا و معاریف حوزه در خط انقلاب و مبارزه بودند و اگرچه بعد از تبعید امام فعالیت مهم و چشمگیری از این جمع بروز نکرد ولی همین بزرگان بودند که در کلاسهای درس و بحثشان و در جلسات خصوصی شان فکر مبارزه و مقاومت و نفرت از شاه و رژیم پهلوی را به شاگردان و مخاطبانشان منتقل می کردند و به
کتابخاطرات آیت الله سید حسین موسوی تبریزی (دفتر اول)صفحه 485
این ترتیب روحیه انقلابی را که در بین طلاب و فضلا پا گرفته بود تقویت می کردند و زمینه های تداوم انقلاب و مبارزه را مانند مسأله مرجعیت حضرت امام فراهم می نمودند. به نظر من عامل دیگری که تأثیر بسزایی در شکل گیری انقلاب و حضور مردم بخصوص قشر دانشگاهی داشت، حرکت مرحوم دکتر شریعتی بود که انصافاً توانست با فعالیتهای بی وقفه اش جمع کثیری از جوانهای بریده از مذهب را دوباره به سوی دین و مذهب و به دنبال آن به سوی مبارزه سوق دهد. واقعیت مطلب این است که تا قبل از حضور مرحوم شریعتی در میان دانشجویان و دانشگاهیان نبض دانشگاهها در اختیار چپیها و مارکسیستها قرار داشت، ولی بعد از آمدن دکتر جوّ تغییر کرد و باعث کم شدن جذابیت مارکسیسم و کمونیسم برای جوانان شد. شریعتی با تحلیلهای تاریخی که از وقایع و حوادث صدر اسلام ارائه می کرد به خوبی توانست جوانان و دانشجویان را به طرف اسلام بکشاند. روی هم رفته حرکت و فعالیتهای دکتر با تمام اوج و فرودها و اشکالها و انتقادها که به سخنانش وارد بود و با تمام مخالفتهایی که از سوی عده ای از جمله بعضی از روحانیون با وی و بعضی از دیدگاههایش می شد، به نظر من باید مثبت و سازنده و در جهت گسترش مذهب و به نفع اصل حرکت امام و رهبری ایشان ارزیابی شود.
کتابخاطرات آیت الله سید حسین موسوی تبریزی (دفتر اول)صفحه 486