نسبت میان اسم اعظم و سایر اسما

‏‏نسبت میان اسم اعظم و سایر اسما‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏همه اسما، مظاهر اسم اعظم‏‏ ‏

‏‏الاسماء الالهیة کلها من مظاهر الاسم الأعظم المحیط بها،‏‎ ‎‏المستجمع لجمیعها بنحو الوحدة والبساطة، الحاکم علیها، وله‏‎ ‎‏الغلبة والسلطنة علی کلها.‏‎[1]‎‏(250)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏اولین ظهور کثرت و واسطه در ظهور اسما‏

‏‏اسم الله المُحیط الحاکم علی سائر الأسماء أوّل ظهور الکثرة فی‏‎ ‎‏عالم الأسماء وحضرة الواحدیّة، وبتوسطه ظهرت الأسماء، بل‏‎ ‎‏سائر الأسماء من مظاهره وتجلیاته، وهو الظاهر فی مراحل الظهور،‏‎ ‎‏والباطن فی مراتب البطون، وصورته ـ الّتی هی عین الثابت للإنسان‏‎ ‎‏الکامل ـ هی أوّل صورة ظهرت فی الحضرة العلمیّة ظهور ثبوت لا‏‎ ‎‏وجود، وبتوسّطها سائر الصور، بل صور سائر الأسماء من مظاهرها‏‎ ‎‏وتجلّیاتها.‏‎[2]‎‏(251)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏احدیتِ جمع حقایق اسمای جمالیه و جلالیه ‏

‏‏أنّ اسم «الله » الأعظم هو أحدیّة جمع الحقائق الأسمائیّة الجلالیّة و‏‎ ‎‏الجمالیّة و اللطفیّة و القهریّة؛ لا فرق بینه و بین المقام الغیبی و النور‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‏الأقرب إلاّ بالظهور والبطون والبروز و الکمون. و هو کلّ الأسماء‏‎ ‎‏بالوحدة الجمعیّة و البساطة الأحدیّة المنزّهة عن الکثرة و المقدّسة‏‎ ‎‏عن اعتبار و حیثیّة. کما استضاء رَوعُک بالإشراقات الملکوتیّة أنّ‏‎ ‎‏الهویّة الغیبیّة لا تظهر فی عالم من العوالم ولا ینعکس نورها فی‏‎ ‎‏مرآة من المرائی إلاّ من وراء الحجاب.‏‎[3]‎‏(252)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏تجلی الله به دو اسم حکم و عدل بر سایر اسما‏‏ ‏

‏‏إنّ کلاً من الأسماء الإلهیّة فی الحضرة الواحدیّة یقتضی إظهار کماله‏‎ ‎‏الذاتی المستکنّ فیه و فی مسمّاه علی الإطلاق؛ أی، وإن حجبت‏‎ ‎‏اقتضاآت سائر الأسماء تحت ظهوره: فالجمال یقتضی ظهور‏‎ ‎‏الجمال المطلق، والحکم علی الجلال و اختفاءه فیه. والجلال‏‎ ‎‏یقتضی بطون الجمال تحت قهره. و کذا سائر الأسماء الإلهیّة.‏

‏‏     والحکم الإلهی یقتضی العدل بینهما، و ظهور کلّ واحد حسب‏‎ ‎‏اقتضاء العدل؛ فتجلّی الإسم «الله » الأعظم الحاکم المطلق علی‏‎ ‎‏الأسماء، کلّها، باسمی «الحکم العدل» فحکم بالعدل بینها. فعدل‏‎ ‎‏الأمر الإِلهی وجرت سنّة الله الّتی لاتبدیل لها، وتمّ الأمر و قضی و‏‎ ‎‏أمضی. و هذا هوالحکم العدل.‏‎[4]‎‏(253)‏

‏
‏‎

‏‏نبی مطلق بر اسما‏

‏‏الإسم «الله » الأعظم، أی مقام ظهور حضرة الفیض الأقدس و‏‎ ‎‏الخلیفة الکبری و الولیّ المطلق، هو النبیّ المطلق المتکلّم علی‏‎ ‎‏الأسماء و الصفات بمقام تکلّمه الذاتی فی الحضرة الواحدیّة، و إن‏‎ ‎‏لم یطلق علیه اسم «النبی» ولا یجری علی الله تعالی اسم غیر‏‎ ‎‏الأسماء الّتی وردت فی لسان الشریعة: فإنّ أسماءالله توقیفیّة.‏‎[5]‎‏(254)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏جلوه به اسم اعظم ‏

‏‏جلوه به اسم اعظم که مقام احدیّت جمع اسماء است در حضرت‏‎ ‎‏واحدیت، و مقام تجلّی به جمع و تفریق و ظهور و بطون است در‏‎ ‎‏حضرات اعیان و اسماء عینیّه.(255)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏تحقق بخش افعال و اعیان و اعراض ‏

‏‏عارف به مظاهر و ظهورات اسماء الهیه شهود کند که جمیع افعال و‏‎ ‎‏اعمال و اعیان و أعراض به اسم شریف اعظم و مقام مشیت مطلقه‏‎ ‎‏ظاهر و متحقق است.(256)‏

‏‏*  *  *‏

‏
‏‎

‏‏تابعیت مظاهر اسم الله در همه احکام از اسم الله ‏‏ ‏

‏‏کما أنّ اسم «الله » الأعظم بمقامه الجمعی کان جامعاً لجمیع مراتب‏‎ ‎‏الأسماء الإلهیّة، بنحو أحدیّة الجمع و بساطة الحقیقة، و کان عالماً‏‎ ‎‏بحقائقها بعلمه بذاته و عالماً بکیفیّة ظهور صورها فی الحضرة‏‎ ‎‏العلمیّة و الکون العینی و کیفیّة استهلاکها و اضمحلالها فی مقام‏‎ ‎‏الغیب الأحدی... کذلک الإسم الأعظم الإلهی الموجود فی النشأة‏‎ ‎‏الظاهرة جامع لجمیع مراتب الأسماء و حقائق الأعیان. ویری‏‎ ‎‏الأشیاء علی ما هی علیها برؤیة ذاته. و یری کیفیّة ارتباطها بالأسماء‏‎ ‎‏الإلهیّة و وصولها إلی باب أربابها...‏

‏‏     و کما أنّ الأسماء المحیطة حاکمة علی الأسماء الّتی تحت‏‎ ‎‏حیطتها و قاهرة علیها، و کلّ اسم کانت جامعیّته و حیطته أکثر، کان‏‎ ‎‏حکمه أشمل و محکومة أکثر، إلی أن ینتهی الأمر إلی الإسم «الله »‏‎ ‎‏الأعظم الّذی یکون محیطاً علی الأسماء کلّها، أزلاً و أبداً، و لم یکن‏‎ ‎‏حکمه مخصوصاً باسم أو أسماء، کذلک الأمر فی المظاهر، طابق‏‎ ‎‏النعل بالنعل. فإنّ العالم نقشة ما فی الأسماء الإلهیّة و العلم‏‎ ‎‏الربوبی.‏‎[6]‎‏(257)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏
‏‎

‏‏اسم اعظم دانستن هر یک از موجودات‏‏ ‏

‏‏سَریان الحَقیقة الوُجُودیّة وَالهویّة الألهیّة المستَجمعَة لجَمیع‏‎ ‎‏الصّفات الکمالیَّة فی الأشْیاءِ یقْتَضی انْ یکونَ جَمیع الأشْیاءِ‏‎ ‎‏مسْتجْمعاً لجَمیعها بالفعْل وَ انْ کانَ المحجوب لایدْرکها بَل کلّ‏‎ ‎‏موْجُود عنْد الْکمَّل اسْم اعْظَم وَ لذا ورد عَن موْلینا اَمیرالمؤمنینَ او‏‎ ‎‏الصّادق ـ عَلیْهمَا السَّلام ـ : «ما رَأیتُ شیئاً الاّ و رَأیت الله قبْله وَ مَعَه»‏‎ ‎‏وَالله هُوَالأسْم الجامِع لجَمیع الأسْماءِ وَالصّفات وَ فی هذا المقام لا‏‎ ‎‏تفاضُل بَیْن الموْجُودات وَ لقَدْ حقّقنا ذلِکَ فی شرحْنا لبعْضِ‏‎ ‎‏الأدعیَة.‏‎[7]‎‎[8]‎‏(258)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏اندراج جمیع اسما در هر اسم و اسم اعظم بودن هر یک ‏

‏‏«لأنَّ ذاتَه تعالی اقتضتْ بحَسَب مَراتبِ الأ لُوهیَّة وَالربوبیّة صفات‏‎ ‎‏مُتَعدّدَةُ مُتَقابلة کَاللّطف وَالقهْر وَالرَّحمَة وَالغضَب وَالرّضا والسَّخط‏‎ ‎‏وَ غیرها، وَ تجمعُها النّعُوت الجمالیّة والجَلالیَّة اذکلّ ما یتعَلّق‏‎ ‎‏باللّطف هُوَ الجمال و ما یتعلّق بالقهر هُوَ الجَلال، وَ لِکّل جَمال ایْضاً‏‎ ‎‏جَلال.»‏

‏‏     قوله: وَ لکلّ جَمال، بَل الأسْماء کلّها فِی الکّل. فکلّ اسْم‏‎ ‎‏باِلوجْهة الغیْبیَّة لَه اَحَدیّة الجمْع بَل کلّ الأسْماء هُوَ الأسْمُ الأعظم‏‎ ‎‏کما اشار الیْه باقر العُلوُم ـ عَلَیْه السَّلام ـ فی قوله: اللهمَ انّی اسْئَلکَ‏‎ ‎‏مِنْ اسْماءکَ باکبَرِها وَ کُلّ اسْماءِکَ کبیرَه. وَ الیْه الأارة فی قول‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‏الصّادق ـ عَلیْه السَّلام ـ ما رأیتُ شَیْئاً الاّ وَ رأیْتُ الله فیه فالجمال‏‎ ‎‏ظهورُ الجمال وَالجَلال باطِن فیهِ وَ بالعَکسِ فالنّار صوُرَة‏‎ ‎‏الغَضَبِ الأهی وَ باطنهَا الرّحمَة لأنّها خلقتْ لأجْل تخلیص الْعباد‏‎ ‎‏عَنْ لوازم اعْمالهمْ. تدَبَّرْ.‏‎[9]‎‏(259)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏توحید اسما‏

‏‏قَوله: فکلّ ما فی الوُجود الخ، عنِْد التّحقیق العرْفانی کلّها کتبٌ‏‎ ‎‏جامعَة فیها مَسْطوُر کلّ الأَحکام الأهیَّة کما انّ الأَسماء باعتبار کلّها‏‎ ‎‏جامعَة لجمیع الأَسماءِ وَ هوَ جهة اسْتهلاکها فی احَدیّة جمع الجمْع‏‎ ‎‏کما اشیر الیه فی الدّعاءِ: اللهمَّ انّی اسْئَلکَ منْ اسْمائِکَ باکبرها و کلّ‏‎ ‎‏اسْمائِکَ کَبیرَة فَباعتبار ظهوُر الکثرة للأَسْماءِ اعْظم وَ غیْر اعظم وَ‏‎ ‎‏الکتب بعْضها جامعَة وَ بعْضها غیْر جامعَة وَ باعتبار اضمحْلالها فی‏‎ ‎‏الجمْع الأَحَدی کلّها اعظم وَ جامع.‏‎[10]‎‏(260)‏

‏
‏‎

‏‏حقیقت محمدیه(ص) صورت اسم الله ‏

‏‏وجهۀ غیبی قدسی اسم الله ‏

‏‏«...وَالجامِع بینهما ثانیاً هِیَ الحقیقَة الإنسانیّة الّتی هیَ باعْتبار غلبَة‏‎ ‎‏حکم الوَحْدة تسمّی بالحقیقةِ المحمّدیَّة وَ باعْتبارِ غلبَة حکم‏‎ ‎‏التّفصیل وَ الکثرة هِیَ الحَضرة العمائیّة...»‏

‏‏     ‏‏قوله: «باعْتبار غلبة حکم الوَحْدة»، وَ عنْدی انّ الحقیقة‏‎ ‎‏المحمّدیّة صُورة الأمُ الله الجامِع لأحَدیَّة جمْع الأسماء، کما انّها‏‎ ‎‏جامعَة لأحدیّة جَمع الأعیان وَ امّا العماء فهی الوجْهة الغیْبیَّة‏‎ ‎‏القدْسیّة للأم الله المنزّهة عَن کلّ کثرة و تفصْیل.‏‎[11]‎‏(261)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏رب محمد(ص) و مبدأ خلقت انسان کامل‏

‏‏خدای تعالی خلقت انسان و تعلیم او را به رَبّ محمّد ـ صلّی الله‏‎ ‎‏علیه و آله ـ نسبت داده، و رَبّ محمّد ـ صلّی الله علیه و آله ـ‏‎ ‎‏چنانچه در علم اسماء مقرّر است، اسم جامع اعظم است، و این‏‎ ‎‏اسم اعظم مبدأ خلقت انسان کامل است، و دیگر موجودات لیاقت‏‎ ‎‏مبدئیت این اسم را ندارند. و خدای ـ تبارک و تعالی ـ از غایت‏‎ ‎‏تشریف علم و عظمت آن، خلقت او را نیز به رَبّ خاص به محمّد‏‎ ‎‏ـ صلّی الله علیه و آله ـ نسبت داده، و حق تعالی در مواردی که‏‎ ‎‏عنایت خاص به امری دارد، ربّ محمّد ـ صلّی الله علیه و آله ـ را‏‎ ‎‏ذکر می فرماید، چنانچه از مطالعه قرآن کریم و مراجعه به آیات‏‎ ‎

‏
‏‎

‏‏شریفه که به این سیاق است، معلوم شود.‏

‏‏     چنانچه در آیه شریفه سوره «هود» فرماید: «مَا مِنْ دَابَّةٍ إلاَّ هُوَ‏‎ ‎‏آخِذٌ بِنَاصِیَتِهَا إنَّ رَبّی عَلَی صِراطٍ مُسْتَقِیمٍ»؛‏‎[12]‎‏ صراط مستقیم را به‏‎ ‎‏ربّ محمّد ـ صلّی الله علیه و آله ـ نسبت داده، و این علاوه بر‏‎ ‎‏تناسب مقام استقامت مطلقه با ربّ انسان کامل، به واسطه غایت‏‎ ‎‏عنایت به مطلوب، این اضافه مذکور شده.‏

‏‏     و نیز در آیه شریفه تحکیم فرماید:‏

‏‏     «فَلاَ وَ رَبِّکَ لاَ یُؤْمِنُونَ حَتّی یُحَکِّمُوکَ»...‏‎[13]‎‏ إلی آخره و در‏‎ ‎‏سوره حجر فرماید: «فَوَ رَبِّکَ لَنَسئَلَنَّهُمْ أجْمَعینَ»،‏‎[14]‎‏ واین موارد،‏‎ ‎‏مورد عنایت خاص است.(262)‏

‏‏ ‏

‏‏*  *  *‏

‏‏ ‏

‏‏ ‏

‏‏معصومین ـ علیهم السلام ـ و احاطه بر هفتاد و دو حرف اسم اعظم‏

‏‏انّ العَوالم کلّها خاضعَة لِلوَلیّ الکامِل الّذی عنْده مِنَ الأْم الأعظِم‏‎ ‎‏شی ء و قد وَرد عَنْ موالینا انّ عنْد آصف حرْفاً واحداً منَ الأْمِ‏‎ ‎‏الأعظم فتکّلمَ به فانخرقتْ لَهُ الأرض فیما بیْنَهُ و بَین سَبا فتناوَل‏‎ ‎‏عرْش بِلقیْس حتّی صَیّرهُ اِلی سلیمان ثم انبسطت الأرض فی اقّل‏‎ ‎‏منْ طرفة عیْن وَ انّه ای الأم الأعظم ثلثة وَ سبْعون حرفاً وَ عندهم‏‎ ‎‏ـ عَلیهم السَّلام ـ منْه اثنان وَ سبَعون حرفاً و حرف عندالله اسْتأثر به‏‎ ‎‏فی علم الغیب.‏‎[15]‎‏(263)‏

‏‎ ‎

‏‎

• تمامی اسمای الهی از مظاهر اسم اعظمند که محیط بر آنهاست و همه آنها را به نحو وحدت و بساطت فرا می گیرد و حاکم بر آنهاست و بر همه آنها غلبه و سلطنت دارد.
• اسم الله که محیط و حاکم بر سایر اسماست، اولین ظهور کثرت در عالم اسما و حضرت واحدیت می باشد و اسما به واسطۀ او ظهور یافته اند، بلکه دیگر اسما از مظاهر و تجلیات او به شمار می روند و اوست که در مراحل ظهور، ظاهر است و در مراتب بطون، باطن؛ و صورت این اسم که عین ثابت انسان کامل است اولین صورتی است که در حضرت علمی ـ به نحو ثبوت نه وجود ـ ظهور یافت و سایر صورتها به واسطۀ او وجود یافتند؛ بلکه [اساساً] صورتهای دیگر اسما از مظاهر و تجلیات او به شمار می روند.
• هیچ تفاوتی میان اسم اعظم الله ، که احدیت جمع حقایق اسمای جلالیّه و جمالیّه و لطفیّه و قهریه است با مقام غیبی و نور اقرب وجود ندارد مگر [تفاوت] به ظهور و بطون و آشکار یا نهان بودن؛ و اسم اعظم، به وحدت جمعی و بساطت احدی که منزه از کثرت و مبرای از اعتبار و حیثیت است، همۀ اسماست؛ چنانکه قلبت با اشراقات ملکوتی [بر این نکته] روشن شد که هویت غیبی در هیچ یک از عوالم ظهور نمی یابد و نورش در هیچ آینه ای منعکس نمی شود مگر از پس پرده و از پشت حجاب.
• هر یک از اسمای الهی در حضرت واحدیّت، اقتضای اظهار کمال ذاتی نهان در خود [اسم] و مسمایش ـ به طور مطلق ـ را دارند، یعنی حتی اگر اقتضاهای سایر اسما در ذیل ظهور آن اسم در حجاب بماند: به این ترتیب، جمالْ اقتضای ظهورِ جمال مطلق را دارد، در عین حال که حکم بر جلال و اختفای آن در جمال می شود، و جلال اقتضای نهان بودن جمال تحت سلطه و غلبۀ جلال را دارد؛ و دیگر اسمای الهی هم به همین ترتیب هستند. و حکم الهی اقتضای عدل میان آن دو دسته اسم را دارد و ظهور هر یک، بر حسب اقتضای [اسم] عدل است، فلذا اسم اعظم الله که به طور مطلق حاکم بر تمامی اسماست بر دو اسم «حَکَم و عدل» تجلی می فرماید و به عدل بین اسما حکم می نماید. پس، امر الهی به عدالت انجام می پذیرد و سنت خداوندی که تبدیل و تغییرناپذیر است جاری می شود و امر به پایان می رسد و می گذرد و انجام می یابد و این است حَکَم عدل.
• اسم اعظم الله ، یعنی مقام ظهور حضرت فیض اقدس و خلیفه کبرا و ولیّ مطلق، نبی مطلق است که در حضرت واحدیت در مقام تکلّم ذاتی بر اسما و صفات تکلّم می نماید، هر چند که اسم «نبی» بر آن اطلاق نمی شود و به خداوند متعال غیر از اسمهایی که در بیان شرع آمده، اسم دیگری نسبت داده نمی شود؛ چرا که اسماء الله ، توقیفی هستند.
• همان طور که اسم اعظم الله به مقام جمعی اش، به نحو احدیت جمع و بساطت حقیقت، جامع جمیع مراتب اسمای الهی است و به حقایق اسما نیز از طریق علمش به ذات خود، علم دارد و نیز به کیفیت ظهور صورت اسما در حضرت علمی و وجود عینی و به کیفیت استهلاک و اضمحلال اسما در مقام غیب احدی علم دارد... به همین ترتیب، اسم اعظم الهی که در نشئۀ ظاهر وجود دارد نیز جامع جمیع مراتب اسما و تمامی حقایق اعیان است و از طریق رؤیت ذاتش، همه اشیاء را چنانکه واقعاً هستند، می بیند و [نیز] چگونگی ارتباط آنها با اسمای الهی و رسیدنشان به درگاه پروردگارشان را رؤیت می کند... و همچنان که اسمهای محیط، بر اسمایی که ذیل احاطه آنها هستند، حاکم و قاهر و غالبند و هر اسمی که جامعیّت و احاطه اش بیشتر باشد، حکمش شاملتر و محکومینش بیشتر خواهند بود تا آنها که مطلب به اسم اعظم الله که از ازل تا ابد محیط بر همۀ اسماست و حکمش خاص اسم یا اسمایی نیست، ختم شود به همین ترتیب، در مظاهر نیز عیناً و طابق النعل بالنعل همان طور است؛ زیرا که عالم نقشه و تصویر چیزی است که در اسمای الهی و عالم ربوبی جاری است.
• . مراد کتاب شریف شرح دعاء السحر است.
• سریان حقیقت وجودی و هویت الهی که جامع همه صفات کمال در اشیاء است اقتضا می کند که همه اشیاء بالفعل جامع تمامی آن صفات باشند، هر چند که انسان محجوب آن را درک نکند؛ بلکه در نظر کمّل هر موجودی اسم اعظم است، و لذا از مولای ما امیرالمؤمنین یا امام صادق ـ علیهماالسلام ـ وارد شده که: «چیزی را ندیدم مگر آنکه خدا را قبل و به همراه آن دیدم»؛ و «الله » همان اسم جامع و در برگیرندۀ تمامی اسما و صفات است و در این مقام تفاوتی بین موجودات نیست و ما در مورد این مطلب در شرحی که بر یکی از ادعیه نوشته ایم، تحقیق کرده ایم.
• «زیرا ذات متعال او به حسب مراتب الوهیت و ربوبیت، صفات متعدد و متقابلی را اقتضا می کند؛ مانند لطف و قهر و رحمت و غضب و رضا و سخط و غیره، و صفات جمالیه و جلالیه همۀ اینها را جمع می کند؛ زیرا هرچه متعلق به لطف باشد، جمال است و هرچه متعلق به قهر باشد، جلال؛ و هر جمالی نیز جلالی دارد.» درباره اینکه گفته: «و هر جمالی جلالی دارد»، بلکه [باید گفت] در هر یک از اسما، همۀ اسمای دیگر هست؛ و هر اسمی با [در نظر گرفتن] وجهۀ غیبی، دارای [مقام] احدیّت جمع است، بلکه هر یک از اسما، اسم اعظم است؛ چنانچه حضرت باقرالعلوم ـ علیه السّلام ـ بدان اشاره فرموده اند آنجا که به خداوند عرض می کنند: «خدایا، من از اسمهایت بزرگترینش را درخواست می کنم و همه اسمهای تو بزرگند»، و در کلام حضرت صادق ـ علیه السّلام ـ نیز اشاره به آن شده آنجا که فرمودند: «هیچ چیز را ندیدم مگر آنکه الله را در او دیدم». پس جمال، ظهور جمال است و جلال در آن باطن است و بالعکس. فلذا آتش، صورت غضب الهی است در حالی که باطنش رحمت است؛ زیرا برای رهایی بندگان از لوازم (و تبعات) اعمالشان خلق شده است.
• درباره اینکه گفته: «همه آنچه در عالم وجود است» الخ. در تحقیق عرفانی همه موجودات عالم کتابهای جامعند که تمامی احکام الهی در آنها نگاشته شده است، همان گونه که تمامی اسما به یک اعتبار، جامع جمیع اسمایند و آن [اعتبار] جهت استهلاک آنهاست در احدیت جمع جمع، چنانکه در دعا به آن اشاره شد: «خداوندا من به بزرگترین اسمایت تو را می خوانم و تمام اسمای تو بزرگند». پس، به اعتبار ظهور کثرت، اسمای اعظم و غیر اعظم دارند و کتابها [ی الهی] برخی جامع و بعضی غیر جامعند؛ و به اعتبار اضمحلال کثرت در جمع احدی همه آنها [اسم] اعظم و [کتاب] جامعند.
• «...و جامع میان آن دو در درجه دوم، عبارت است از حقیقت انسانی که به اعتبار غلبۀ حکم وحدت، آن را حقیقت محمّدیه (ص) نامند و به اعتبار غلبه حکم تفصیل و کثرت همان حضرت عماء است...» درباره اینکه گفته: «به اعتبار غلبه حکم وحدت»، به نظر من حقیقت محمّدیه ـ صلوات الله علیه و آله و سلم ـ صورت اسم الله است که جامع احدیت جمع اسما می باشد، چنانکه این حقیقت، جامع احدیت جمع اعیان نیز هست، اما «عماء» وجهۀ غیبی و قدسی اسم الله است که از هر کثرت و تفصیلی منزّه است.
• . هود / 56.
• . نه سوگند به پروردگارت که ایمان نیاورند، مگر آنکه تو را داور قرار دهند در نزاعی که میان آنهاست (نساء / 65).
• . به پروردگارت سوگند که همه را بازخواست کنیم (حجر / 92).
• همۀ عوالم خاضع و فرمانبردار ولیّ کاملی هستند که بهره ای از اسم اعظم دارد و از سروران ما ـ علیهم السّلام ـ نقل شده که آصف یک حرف از اسم اعظم را داشت، و آن را به زبان آورد و در اثر آن زمین میان او و سرزمین سبا شکافته شد و به تخت بلقیس دست یافت تا اینکه تخت را نزد سلیمان ـ علیه السلام ـ آورد، سپس زمین در زمانی کمتر از یک چشم به هم زدن [به شکل اول] بسط یافت؛ و آن اسم، یعنی اسم اعظم، هفتاد و سه حرف دارد و آن بزرگواران ـ علیهم السلام ـ از هفتاد و دو حرف آن بهره مندند و حرفی هم نزد خداست که آن را در علم غیب به خود اختصاص داده است.