ظاهر و باطن
همه ظهورها، ظهور اوست
او ـ جلّ و علا ـ اوّل و آخر و ظاهر و باطن است هُوَ الأوّلُ و الآخِرُ و الظّاهِرُ و الْباطِن أَیَکُونُ لِغَیْرِکَ مِنَ الظُّهُورِ ما لَیْسَ لَکَ حَتّی یَکُونَ هُوَ الْمُظْهِرُ لَکَ، مَتی غِبْتَ حَتّی تَحْتاجَ اِلی دَلیلٍ یَدُلُّ عَلَیْکَ و مَتی بَعُدْتَ حَتّی تَکُونَ الآثارُ هِیَ الّتی تُوصِلُ اِلَیْکَ، عَمِیَتْ عَیْنٌ لاتَراکَ عَلَیْها رَقِیباً.
غایب نبوده ای که تمنا کنم ترا
پنهان نئی ز دیده که پیدا کنم ترا
او ظاهر است و هر ظهوری ظهور اوست و ما خود حجاب هستیم. اَنانیّت و اِنیّت ماست که ما را محجوب نموده.(309)
* * *
کتابتوحید از دیدگاه امام خمینی (س) (ج. 2)صفحه 682
باطن به عزّ جلال، ظاهر به نور جمال
الحمدلله المستکنّ فی حجاب العماء و المستتر فی غیب الصفات و الأسماء، الباطن المختفی بعزّ جلاله، والظاهر الغیر المحتجب بنور جماله، الّذی بقهر کبریائه محجوب عن قلوب الأولیاء، و بظهور سنائه یظهر فی مرائی الخلفاء.(310)
* * *
ظهور در عین بطون، بطون در عین ظهور
«فالحقّ عیْن ما ظهر فی حال بطونه وَ عیْن ما بطن فی حال ظهورُِه».
فی التّوقیع المبارک عَنْ موْلینا وَ سیّدنا صاحِب الأمر ـ عجَّلَ الله فَرجَهُ وَ ارْواحنا لَه الْفداء ـ فی الأدْعیَة الرّجبیّة یا باطناً فی ظهوُره وَ ظاهِراً فی بُطونِه وَ مکنُونه صَدق وَلیّ الله ـ رُوحی فداه ـ قال شیخنا العارف ـ دامَ ظِلّه ـ وَالصّوَر المرآتیّة مثال ذاک الظّهُور وَ البطُون، فَانّ المرآة ظاهِرة بهذِهِ الصُّوَر وَ هیَ باطنَة ایضاً بهذه الصُّور فانّها عیْن المرْآة الظّاهرة وَ هی محتجبة بها فانّه لایمْکن رؤیة المرْآة بنفْسهِ لاحتجابها بها وَ کذا الحال فالصّور الذّهنیّة.(311)
* * *
کتابتوحید از دیدگاه امام خمینی (س) (ج. 2)صفحه 683
حضور خداوند در ظاهر و باطن عوالم
«ایْ وَجاء القَلْب المحمَّدی بقوْله لوْدلیتم بحبْل لهبط عَلی الله ِ فاخبر انّ الله فی باطِن الأرض کما إنّه فی باطِن السَّماءِ...».
قوله: فی باطِن السّماءِ بَل المقصُود و المناسب للْمقام المحمَّدی هُو الأَخبار عنْ انّ الله فی باطِن العوالم و ظاهِرها فهوَ تعالی ظاهِرٌ فی عیْن کونِه باطِناً وَ باطِنٌ فی عیْنِ کوْنِه ظاهِراً کَما قال تَعالی شَأنهُ هُوَ الأوّل وَ الآخر وَالظّاهِر و الباطِن وَ عَن موْلینا صاحب الأمْرِ ـ روُحی لهُ الْفداءُ ـ فی توقیعاتِه یا باطِناً فی ظهوُرِه وَ ظاهِراً فی بطوُنِه وَ مَکْنوُنِه.(312)
* * *
ظهور و بطون حق و ظهور و بطون عالم
قوله: اذ هُوَ الظّاهِر وَ هو باطنها، اسْتدلال بقوله تَعالی هُوَ الأوّل وَ الآخِر وَ الظّاهِر وَ الباطِن عَلی ما هُوَ بصَدَد تحْقیقِه من انّ العالَم ظاهر الحقّ فَانَّ الظّهُورَ اذَا اختصَّ بالحقّ وَ کذا البطوُن لمْ یکن لأحَد ظهوُر وَ لابطوُن فیکون صُوَر الخَلائِق ظهوُر الحقّ لاظهوُرها و باطنها بطوُنه لا بطوُنها فَالعالم غیب ما ظهر و الحقّ ما غاب و الغیب بمعْنی عدم الوجوُد مُطلقاً لا وجود غیبیّ باطنیّ.
کتابتوحید از دیدگاه امام خمینی (س) (ج. 2)صفحه 684
«فَالآخر عیْن الظّاهِر وَ الباطِن عین الأوّل».
قوله: فالآخر عیْن الظّاهر، و بنَظر آخر الظّاهِر عیْن الباطن وَ الأوّل عیْن الآخر فهُوَ ظاهِر منْ حیْث هوَ باطِن وَ بالعَکْس وَ اَوّل منْ حیْث هُو آخر وَ بالعَکْس.(313)
* * *
تفاوت اسم باطن با بطون هویت غیبیه احدیه
البطون و الغیب اللّذان نسبنا هما إلی هذه الحقیقة الغیبیّة لیسا مقابلین للظهور الّذی من الصفات فی مقام «الواحدیّة» و الحضرة الجمعیّة؛ ولا «الباطن» هو الّذی کان من الأسماء الإلهیّة الّذی هو من أمّهات الأسماء الحقیقیّة. فإنّ البطون الّذی من الأوصاف القدسیّة و «الباطن» الّذی من الأسماء الربوبیّة، کلّ واحد منهما التجلّی بذلک المقام؛ و هما متأخّران عن تلک الحضرة. بل التعبیر بمثل هذه الأوصاف و الأسماء لضیق المجال فی المقال. فالحقیقة الّتی قلب الأولیاء عن التوجّه إلیها محروم، کیف یمکن أن یعبّر عنها بما کان من مقولة المفهوم؟ و نعم ما قیل:
«ألا إنّ ثوباً خیط من نسج تسعة
و عشرین حرفاً من معالیه قاصر»
کتابتوحید از دیدگاه امام خمینی (س) (ج. 2)صفحه 685
فاللفظ قاصر، و المتکلّم أبکم، و السامع أصمّ. کما قیل بالفارسیّة:
«من گنک خوابدیده و عالم تمام کر
من عاجزم زگفتن و خلق از شنیدنش».(314)
* * *
نفی ظهور از غیر حق
همین آیۀ شریفه هُوَ الاَوّلُ وَ الاخِرُ و الظاهر و الباطِنُ انسان خیال می کند که خوب، اول خلق، الله است و آخر هم همان است، و عرض می کنم که ظاهر هم به حسب آثارش است و باطن هم به حسب اسمائش. لکن اصلاً این مسئله این نیست که ما می فهمیم و فهمیده اند، مسائل بیش از این مسائل است. «هُوَ الظاهر» اصل ظهور را به غیر خودش می خواهد نفی کند از غیر خودش، ظهور مال اوست. واقع مطلب همین است، منتها فهم این معنا که ظهور، ظهور اوست و عالم و تمام هستی ظهور اوست، فهم این مشکل است. و هُوَ مَعَکُمْ که در همین آیات وارد شده است، «معکم» یعنی همراه ماست، او اینجاست و ما اینجا. این معیت، مثلاً فلاسفه «معیت قیّومیّة» می گویند، قیّومیّة ولی مسئله را حل می کند؟ مثل معیت علت و معلول است؟ مثل معیت جلوه و
کتابتوحید از دیدگاه امام خمینی (س) (ج. 2)صفحه 686
ذی جلوه است؟ مسائل این نیست. متعمّقین آخرالزمان هم به اندازه عمق ادراکشان بهتر از دیگران فهمیده اند.(315)
* * *
کتابتوحید از دیدگاه امام خمینی (س) (ج. 2)صفحه 687