مصاحبه با حجت الاسلام والمسلمین حاج آقا سجادی اصفهانی
□ لطفاً دربارۀ سابقۀ آشنایی خود با حضرت حجةالاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینی، اگر مطالبی دارید بیان فرمایید.
اعوذبالله من الشیطان الرجیم. بسم الله الرحمن الرحیم
«مِنَ المُومِنینَ رِجالُ صَدَقُوا ما عاهَدُوا اللهَ عَلَیهِ فَمِنهُم مَن قَضی نَحبَهُ وَ مِنهُم مَن یَنتَظِرُ وَ ما بَدَّلوُا تَبدیلاً.»
با تشکر از مؤسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام(س) که این فرصت را به من داده اند تا مختصری دربارۀ برادر بسیار عزیز و از دست رفته مان حضرت حجت الاسلام والمسلمین مرحوم حاج احمد آقا خمینی صحبت کنم.
آشنایی ما با ایشان از نجف شروع شد. از آن زمانی که حاج احمد آقا به نجف مشرف شدند و در محضر درس حضرت امام حضور یافتند. ضمناً در درس اصول که مرحوم استاد شهید علامۀ بزرگوار حاج آقا مصطفی تدریس می کردند حاضر می شدند و ما از آنجا با یکدیگر آشنا شدیم و درسهای فقه حضرت امام را با ایشان مباحثه می کردیم. حتماً اطلاع دارید که عده ای از روحانیون مبارز خارج از کشور در نجف اشرف فعالیت می کردند و به اصطلاح، بازوی سیاسی و انقلابی حضرت امام به حساب می آمدند و فرمانهایی که از سوی معظم له صادر می شد اجرا می کردند. آمدن حاج احمد آقا به نجف
کتابگنجینه دل: مجموعه خاطرات یاران در وصف یادگار امام حجت الاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینیصفحه 337
مصادف شد با شهادت برادر بزرگوارشان مرحوم آیت الله حاج آقا مصطفی، و بدین جهت از آن پس، نقش بارزتری بر عهده گرفتند و تمام مسائل و مشکلات مربوط به بیت امام، اعم از امور سیاسی و غیرسیاسی بر عهدۀ ایشان بود. بعد هم که سفر پاریس پیش آمد و حاج احمد آقا با حضرت امام به آنجا رفتند و زندگی سیاسی فعالتر و گسترده تری را در خدمت والد معظمشان شروع کردند.
□ به مباحثه های علمی خود در نجف با مرحوم حاج احمد آقا اشاره کردید. ممکن است در این باره توضیح بیشتری بدهید.
حضرت امام(س) به همۀ دوستان و طلاب سفارش می فرمودند که پرداختن به مسائل سیاسی، نباید شما را از مسائل معنوی و تحصیل و درس دور سازد. بر این اساس، مرحوم حاج احمد آقا به موازات فعالیتهای بسیار گسترده ای که در امور سیاسی داشتند از پرداختن به تحصیل و درس نیز غافل نبودند. ایشان استعداد وافری در فهم مطالب داشتند، به طوری که افرادی مثل من از مباحث فلسفی، فقهی و اصولی ایشان استفاده می کردیم. خدا رحمتشان کند.
□ آیا درباره همین مباحثه های علمی در نجف، خاطرۀ جالبی از مرحوم حجت الاسلام والمسلمین حاج احمد آقا دارید که بیان بفرمایید؟
ایشان به مطالعه و مباحثه اهمیت زیادی می دادند. خیلی منظم و مرتب بودند. سرِوقت در جلسۀ درس حاضر می شدند و هیچ روزی نبود که مباحثه را ترک کنند. این دو امتیاز عمده را داشتند: یعنی، هم مرتب و منظم بودند و هم برای بحث و مباحثه اهمیت خاصی قائل می شدند، و تمام اینها به رغم تمام مسائل و مطالب سیاسی بود که ایشان با آن درگیر بودند.
کتابگنجینه دل: مجموعه خاطرات یاران در وصف یادگار امام حجت الاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینیصفحه 338
□ حاج احمد آقا، به فلسفه و تحصیل در این رشته، تمایل زیادی داشتند. در صورتی که گرایش به فقه و اصول در حوزه های علمیه رایج تر است. آیا علت آن را می دانید؟
واقعیت این است که مرحوم حجت الاسلام والمسلمین حاج احمد آقا، متأثر از افکار و اندیشه های والد معظمشان حضرت امام(س) بودند. فلسفه و عرفان حضرت امام خیلی قوی بود. حتی یک بار، حاج احمد آقا گفتند که این کتاب «الکبری فی المنطق» را نزد خود حضرت امام خوانده اند. کتابی هست در جامع المقدمات در منطق.
□ بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به عنوان یکی از اعضای دفتر حضرت امام(س) مشغول کار بوده اید و علی القاعده باید خاطراتی از مرحوم حجت الاسلام والمسلمین حاج احمد آقا داشته باشید. در این باره چه می فرمایید؟
به نظر من، مرحوم حاج احمد آقا، دو امتیاز برجسته داشتند که از دیگر صفات و ویژگیهای ایشان برتری داشت و آن دو صفت، عبارت بود از: صداقت و امانت.
اگر کسی در زندگی حاج احمد آقا، چه در سالهای پیش از انقلاب و چه بعد از انقلاب، دقیق شود می بیند که ایشان در تمام کارهایشان این دو صفت (صداقت و امانت) را داشتند. این مسئله را تمام دوستانی که ایشان را می شناختند تأیید می کنند. این دو خصلت برای فردی که در جریان تمام کارهای حضرت امام(س) بود اهمیت زیادی داشت. بار امانتی را که بر دوش داشت در نهایت صداقت انجام می داد و حیثیت حضرت امام -سلام الله علیه-و انقلاب مقدس اسلامی را حفظ می کرد. ایشان دارای اطلاعات زیادی بود که حفظ آنها، به صداقت و امانتداری نیاز داشت. ساده تر بگویم: موقعیت ایشان به گونه ای بود که هر لحظه، هر روز و هر ماه و در زمانهای متفاوت در معرض امتحان سختی قرار می گرفت و خوشبختانه از همۀ این امتحانات با سلامت و سربلندی بیرون می آمد.
در طول سالهایی که در خدمت حضرت امام بودم، خیلی از مسائل را مشاهده کرده ام. تاریخ انقلاب را هم که مطالعه می کنیم می بینیم، افرادی که در کنار شخصیتهای سیاسی
کتابگنجینه دل: مجموعه خاطرات یاران در وصف یادگار امام حجت الاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینیصفحه 339
هستند و نسبتی هم با آن شخصیت دارند، سبک زندگی و برخوردشان با مردم متفاوت از دیگران است. امّا وجود این دو خصلتی که نام بردم و در حاج احمد آقا وجود داشت از ایشان شخصیتی ساخته بود که خیلی باعظمت است و به نظر من، مرحوم حاج احمد آقا در رابطه با حضرت امام، اسلام، انقلاب و مردم، واقعاً امتحان خوبی پس داد و پیروز شد.
خیلی مشکل است که انسان در چنین شرایطی قرار بگیرد و بتواند بر خودش مسلط شود، امّا این امر در مرحوم حاج احمد آقا کاملاً تحقق یافته بود.
□ اگر ممکن است مصادیقی از این دو ویژگی (صداقت و امانت) در وجود مرحوم حجت الاسلام والمسلمین حاج احمد آقا را بیان بفرمایید.
به نظر من، این دو خصلت صداقت و امانتداری، بعد از رحلت حضرت امام-سلام الله علیه- بیشتر بروز کرد و خود را نشان داد. همان طور که همه می دانیم، بعد از رحلت حضرت امام- رضوان الله تعالی علیه- همه دنیا می گفتند باید فاتحۀ انقلاب را خواند. از این پس، اوضاع ایران بر هم می ریزد، اختلافها بروز می کند و بحرانهای سیاسی و حاد کشور، یکی پس از دیگری، خود را نشان می دهد. اما همان طور که دیدیم، کشتی انقلاب غرق نشد و همچنان مستقیم و استوار پابرجا ماند. و دیدیم که مرحوم حجت الاسلام والمسلمین حاج احمد آقا بعد از این مرحله و پس از انتخاب حضرت آیت الله خامنه ای به رهبری انقلاب، چگونه از معظم له حمایت کردند و گاهی در بعضی مجالس و محافل می گفتند، خط من، همان خطی است که مقام معظم رهبری ترسیم می فرمایند، و اگر کسی بخواهد خلاف دستور معظم له رفتار کند، برای من غیرقابل تحمل است. حاج احمد آقا معتقد بودند که بعد از صدها سال، انقلابی به رهبری حضرت امام شده است و مسلمانها اعم از شیعه و سنی به پیروزی رسیده اند و به هیچ قیمتی نباید به این انقلاب، خللی وارد شود؛ و به این حرف خود ایمان کامل داشت و می گفت: خدا را شکر می کنم که توانستم خدمتگزار شایسته ای برای امام و انقلاب باشم.
کتابگنجینه دل: مجموعه خاطرات یاران در وصف یادگار امام حجت الاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینیصفحه 340
□ شما به عنوان یکی از دوستان و نزدیکان حجت الاسلام والمسلمین حاج احمد آقا در مورد شیوۀ معاشرت ایشان با دوستان و آشنایان اگر خاطره ای دارید تشریح بفرمایید.
مرحوم حجت الاسلام والمسلمین حاج احمد آقا در عین حال که شخصیت بزرگوار و باعظمتی بودند، با دوستان و آشنایان رفتاری کاملاً خودمانی داشتند. در نشست و برخاست با دوستان، هیچ حالتی از تکبر و تبختر نداشتند. دارای همان شخصیتی بودند که حضرت امام می فرمود که: «نباید پست و مقام و میز و این جور چیزهای موهوم، یک وقت شما را بگیرد.» ایشان را این جور چیزها نگرفته بود. یعنی شخصیتش بر این مسائل موهوم غلبه داشت و رفتارشان طوری بود که تمام مردم را به خودشان جذب می کردند.
□ شما فکر می کنید حاج احمد آقا از لحاظ شخصیتی تا چه حد، متأثر از حضرت امام(س) بودند؟ اگر نمونه هایی هم بیاورید جالب خواهد بود.
تأثیرپذیری ایشان از حضرت امام-سلام الله علیه-خیلی زیاد بود. بارزترین نمونه اش طرفداری از طبقۀ محروم مستضعف جامعه بود. حضرت امام(س) بارها هشدار می دادند که خدا نکند این خصلت طرفداری از مستضعفین از رجال سیاسی و دولتمردان ما گرفته شود و فقرا و ضعفا را فراموش کنند. قلب امام برای مستضعفان می تپید. همین حالتها در مرحوم حاج احمد آقا هم دیده می شد. وقتی مسئله ای پیش می آمد، آن جهتی را می گرفت که به نفع مستضعفین کشور با خارج از کشور باشد و این جهت را بر مصالح دیگر ترجیح می داد.
□ در مورد موضع گیریهای سیاسی در دوران بعد از انقلاب، چه شیوه ای داشتند؟
همان گونه که گفتم، اساس فکر و اندیشۀ ایشان بر این اصل مبتنی بود که نظام مقدس جمهوری اسلامی باید محفوظ باشد، و در محدودۀ آن مسؤولیتی که خودشان داشتند
کتابگنجینه دل: مجموعه خاطرات یاران در وصف یادگار امام حجت الاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینیصفحه 341
حرف می زدند و فکر می کردند، و اگر یک نظر مخالف سیاسی داشتند سعی می کردند ابراز نکنند تا تعارضی پیش نیاید. ممکن بود که نظر خودش را در یک جلسۀ خصوصی متذکر شود، ولی این جور نبود که روی نظر مخالف خود پافشاری کند و بخواهد اظهارنظری بکند که به تشنج بینجامد. بلکه همیشه دنبال وحدت کلمه و آرامش بود تا لطمه ای به جامعه و نظام نخورد.
گاهی ممکن بود از بعضی کارها یا موضع گیریهای غلط رنج ببرد، امّا تحمل می کرد و مصلحت نظام و انقلاب را در نظر می گرفت. آدمهایی پیدا می شوند که دربارۀ مسئله ای نظر مخالف دارند و صبر و تحمل آن را ندارند که ابراز نکنند، امّا حاج احمد آقا با در نظر گرفتن مصلحت نظام و توجه به مقوله اهم فالاهم، اگر نظر مخالفی هم داشتند، هیچ گاه روی آن تکیه نمی کردند که نظر من چنین است و حتماً باید عملی شود.
□ خبر درگذشت حجت الاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینی برای دوستان و
دوستداران بیت حضرت امام(س) بسیار سخت و ناگوار بود. دربارۀ آن روزهای آخر، اگر خاطراتی دارید بیان بفرمایید.
در مورد مرگ فرد مؤمن گفته شده است: «اذا مات المؤمن الفقیه بکت علیه بقاع الارض» آدم در مورد ایشان حس می کرد که زمین و زمان در مورد ایشان گریه می کرد. بیشتر مردم هنگام شنیدن خبر ارتحال حاج احمد آقا، بی اختیار اشک می ریختند. دوستان و افرادی هم که از نزدیک ایشان را درک کرده بودند، مرگ فرزند امام برایشان غیرمنتظره بود. این ضایعه ای بود که عالم اسلام را داغدار کرد و «ثلمه » ای بود که می شود گفت «لا یسدّ ها شیء». ما این مصیبت عظیم را به محضر حضرت ولیعصر امام زمان (عج)، بیت معظم حضرت امام و ایشان و مخصوصاً مادر ارجمندشان که واقعاً از مادرهای نمونۀ تاریخ در صبر و مقاومت هستند و تمام مشکلات انقلاب را تحمل کرده اند تسلیت می گوییم و به ملت ایران، حوزه های علمیه و به مقام معظم رهبری که خداوند سایه شان را بر سر مسلمین ایران و جهان مستدام بدارد تسلیت و تعزیت می گوییم.
والسلام علیکم و رحمة الله.
کتابگنجینه دل: مجموعه خاطرات یاران در وصف یادگار امام حجت الاسلام والمسلمین حاج سید احمد خمینیصفحه 342