فهرست تفصیلی
مصلحت به مثابه روش
اصغر افتخاری
مقدمه··· 9
شناسایی مفهومی··· 12
1ـ تعریف مصلحت (لغت شناختی و اصطلاحی)··· 12
2ـ گونه شناسی معرفتی مصلحت··· 14
(حوزه اول) مصلحت کلامی··· 14
(حوزه دوم) مصلحت فقهی··· 16
(حوزه سوم) مصلحت فلسفی··· 18
خلاصه:··· 19
فصل دوم: مصلحت استراتژیک در اسلام··· 20
اول) قواعد سیاست عملیِ اسلام··· 21
1ـ اضطرار··· 21
2ـ اعسار··· 22
3ـ تقیّه··· 22
5 و 4 ـ «اهم و مهم» و «دفع افسد به فاسد»··· 23
دوم) تفکیک ماهوی قواعد سیاست عملی اسلام··· 23
1ـ کاربرد:··· 24
2ـ اصالت:··· 24
3ـ ارزش نسبی:··· 24
4ـ جواز:··· 25
5 ـ تقابل حکمی:··· 25
فصل سوم: ویژگی های مفهومی «مصلحت استراتژیک»··· 27
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: احکام حکومتی و مصلحتصفحه 451
در تفکر سیاسی نوین شیعه··· 27
1) تزاحم··· 27
2) نسبت اصل بر فرع··· 28
3) جواز شرعی··· 28
4) فقدان اجبار متعارف··· 29
خلاصه··· 30
مبانی استدلالی بحث مصلحت در اندیشه سیاسی امام··· 30
1ـ نگرش حکومتی امام به مصلحت··· 31
2ـ امام خمینی و طرح مصلحت به مثابه روش··· 33
3ـ مصلحت به مثابه قاعده رافع تزاحم نزد امام··· 33
خلاصه··· 34
نتیجه گیری··· 34
پی نوشت ها:··· 37
العمل الحکومی
ودوره فی تحقیق مسؤولیات الدولة الاسلامیة
محمدعلی تسخیری
المقدمة··· 45
تنبیه مهم··· 47
وسیسیر بحثنا علیٰ النمط التالی··· 48
الفصل الاول··· 48
تقسیمات الحکم والفروق بینها··· 48
الاحکام الحکومیة:··· 50
الفروق بین الاحکام الاولیة والاحکام الولائیة:··· 50
الفرق بین الاحکام الثانویة والاحکام الولائیة:··· 51
الفصل الثانی··· 52
مشروعیة الحکم الحکومی··· 52
معیار التمییز بین الأوامر الشرعیة والولائیة:··· 56
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: احکام حکومتی و مصلحتصفحه 452
الاصل فی المسألة:··· 57
رابعاً: طبیعة التشریع الاسلامی و ( دلیل العقل ):··· 57
الفصل الثالث··· 58
مسؤولیات الدولة وملاکات الحکم الولائی··· 58
نماذج من المؤشرات العامة ( الثابتة ):··· 62
أ ـ نظام الحکم الاسلامی:··· 62
ب ـ النظام الاقتصادی:··· 63
ج ـ النظام الاجتماعی:··· 63
د ـ نظام العلاقات الدولیة:··· 64
ملاحظات مهمة فی البین:··· 64
الاولیٰ:··· 64
الثانیة:··· 65
الثالثة:··· 65
الفصل الرابع··· 66
الامکانات التشریعیة للحاکم الشرعی··· 66
دفع وهم:··· 66
المساحة المباحة:··· 67
المساحة الالزامیة:··· 70
ولی الامر وانتخاب الفتویٰ الملائمة:··· 73
الفصل الخامس··· 76
الامکانات والعوامل المساعدة الاخریٰ لتحقیق المسؤولیات··· 76
طبیعة التشریع الاسلامی:··· 77
ب ـ الارضیة المساعدة لاقامة النظام الاسلامی:··· 77
ج ـ ایکال امر التطبیق الاسلامی إلیٰ الحاکم:··· 78
د ـ الامکانات المالیة:··· 79
پی نوشت ها:··· 80
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: احکام حکومتی و مصلحتصفحه 453
مصلحت به عنوان پارادایم حکومت اسلامی
(با نگاه به شیوه های مصلحت سنجی و چارچوب های کلی مصلحت در سیاست داخلی)
سیدمحمد ناصر تقوی
پیش سخن··· 83
مکانیسم های تشخیص مصلحت (شیوه های مصلحت یابی)··· 84
الف) مکانیسم درونی··· 84
ب) مکانیسم بیرونی··· 84
1) تحقق عدالت اجتماعی··· 89
2) حفظ نظام··· 90
حفظ نظام برای چه و تا کجا؟··· 91
پی نوشت ها:··· 94
ضوابط احکام حکومتی
سید علی حسینی
نگاهی به تاریخچه مصلحت در فقه شیعه··· 98
شیخ مفید و شیخ طوسی··· 98
شهید اوّل··· 103
محقق کرکی··· 104
نراقی··· 104
صاحب جواهر··· 105
شیخ انصاری··· 107
نظریۀ امام خمینی··· 108
مصلحت در لغت و اصطلاح··· 110
مصلحت در اصطلاح فقهی··· 111
تفاوت مصلحت در اسلام و غرب··· 114
تفاوت مصلحت در دیدگاه شیعه و اهل سنّت··· 115
متعلق مصلحت··· 116
مصلحت مسلمین··· 117
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: احکام حکومتی و مصلحتصفحه 454
مصلحت نسل حاضر یا همۀ نسل ها··· 118
ضوابط مصلحت··· 118
عدم مخالفت با احکام شرعی و اهداف شریعت··· 119
اهم و مهم··· 120
پاسخ اجمالی به سه اشکال··· 126
مرجع تشخیص مصلحت··· 127
اهمیّت حفظ اسلام و نظام اسلامی··· 129
دیدگاه امام راحل دربارۀ حفظ اسلام و نظام اسلامی··· 131
اجرای احکام شرعی··· 133
اجرایِ عدالت··· 136
جایگاه عدالت اجتماعی از نگاه امام خمینی··· 139
عدالت چیست؟··· 141
عدالت فردی و اجتماعی··· 142
عدالت اجتماعی در نگاه امام خمینی··· 143
1) مساوات در برابر قانون:··· 143
2) اعطای حقوق مردم:··· 144
3) نفی امتیازات طبقاتی:··· 144
پی نوشت ها:··· 145
ولایت فقیه و فرایند مصلحت اندیشی اجتماعی
سیدعباس حسینی قائم مقامی
مقدمه··· 153
بررسی ماهیّت عمل سیاسی··· 154
حکومت و حوزۀ خصوصی افراد··· 156
نظارت ولاییِ فقیه··· 159
1) نظارت اطلاعی··· 160
2) نظارت استصوابی··· 160
3) نظارت ولایی··· 161
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: احکام حکومتی و مصلحتصفحه 455
نظارت مقتدرانۀ فقیه، ضرورت حضور دین در ساختار قدرت سیاسی··· 162
مصلحت شناسی··· 164
مفهوم مصلحت··· 164
نگاهی تطبیقی به تعارضات حقوقی و اخلاقی··· 166
کانت و معضل تعارضات اخلاقی··· 167
تعارض تکالیف··· 172
حلّ فقهی تعارض حقوق و تکالیف··· 175
مصلحت شناسی اجتماعی··· 178
مصلحت و منفعت··· 181
کارکرد شرعی شناخت های بشری در فرایند حاکمیّت··· 184
حیثیت حقیقی و حقوقیِ ولیّ فقیه··· 186
پی نوشت ها:··· 193
جایگاه مصلحت در حکومت ولایی
عبدالحسین خسروپناه
مقدمه··· 195
مبحث اول: ولایت فقیه و اختیارات آن··· 197
1ـ ولایت مقیده فقیه··· 197
2ـ ولایت مطلقه فقیه··· 198
مبحث دوم: احکام اولیه، ثانویه و حکومتی··· 202
1ـ حکم تکلیفی:··· 204
2ـ حکم وضعی:··· 204
3ـ حکم واقعی:··· 204
4ـ حکم ظاهری:··· 204
5 ـ حکم اولی:··· 204
6ـ حکم ثانوی:··· 205
7ـ حکم حکومتی:··· 205
مبحث سوم: جایگاه مصلحت در فقه شیعه و سنی··· 211
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: احکام حکومتی و مصلحتصفحه 456
1ـ مصلحت در لغت··· 211
2ـ مصلحت در فقه اهل سنّت··· 212
3ـ مصلحت در فقه شیعه··· 222
مبحث چهارم: «چالش های فقه المصلحة»··· 248
نتیجه گیری··· 253
پی نوشت ها:··· 256
ماهیت و آثار فقهی سرپیچی از احکام حکومتی
سیف الله صرامی
مقدمه··· 265
درآمد و طرح موضوع··· 265
بخش اوّل: کلیات··· 266
1) ضرورت تحقیق··· 266
2) تعریف حکم حکومتی··· 267
3) سرپیچی و تمییز آن از برخی عناوین قابل اشتباه··· 269
بخش دوّم: بررسی موضوع در ترازوی ادله··· 270
1) تأسیس اصل در مسئله··· 272
2) وجوب اطاعت در آیه اولی الامر··· 272
3) روایات اطاعت از حکومت··· 275
4 ـ نتیجه گیری:··· 281
چند نکته:··· 281
پی نوشت ها:··· 284
نقش مصلحت نظام در فقه اسلامی
حسین علی احمدی
مقدمه··· 285
1) تعریف مصلحت عامّه··· 287
2) رابطه مصلحت و ضرورت··· 287
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: احکام حکومتی و مصلحتصفحه 457
3) تقسیمات احکام··· 288
الف ـ احکام مولوی.··· 289
میزان درک عقل بشری از احکام مولوی شرعی··· 289
ب ـ احکام امضایی··· 291
1 ـ ب ـ نقش سکوت در احکام امضایی··· 291
2 ـ ب ـ تأثیر امضا در احکام امضایی··· 292
3 ـ ب ـ تأثیر تخطئه در احکام امضایی··· 292
4 ـ ب ـ رابطۀ بین سکوت و ردع··· 293
جمع بندی··· 294
ج ـ احکام ارشادی··· 294
د ـ احکام ولایی و حکومتی··· 296
بخش دوّم: بررسی حجیت مصالح و مفاسد عامّه··· 297
1) تاریخچه و نظریات فقها··· 299
2) ادله حجیت مصالح و مفاسد در انواع احکام··· 300
3) کیفیت حجیت عقل در درک مصالح و مفاسد··· 303
الف ـ مفسّر وحی بودن عقل··· 304
ب ـ عقل منبع مستقل در طول سایر منابع··· 305
ج ـ عقل منبع مستقل در عرض سایر منابع فقهی··· 305
4) عقل جاعل حکم است یا کاشف از وحی؟··· 305
بخش سوم: قلمرو و نقش مصالح و مفاسد در فقه اسلامی··· 307
1) قلمرو کاربرد مصالح و مفاسد··· 308
2) مُدرک مصالح و مفاسد··· 309
3) آثار و نقش مفاسد و مصالح··· 310
پی نوشت ها:··· 317
مصلحت نظام در اندیشۀ امام خمینی
فاکر میبدی
مقدمه··· 319
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: احکام حکومتی و مصلحتصفحه 458
بخش اوّل: کلیات··· 320
1) تعریف مصلحت··· 320
2) اقسام مصلحت··· 321
3) تقدم و تأخر مصالح··· 323
4) مصلحت نظام··· 324
3) ضوابط مصلحت··· 325
بخش دوّم: مبانی مصلحت نظام و حفظ آن··· 328
1) معنای مصلحت نظام و حفظ آن··· 328
2) مرجع تشخیص مصلحت··· 330
3) شکل گیری و قانون مند شدن مجمع تشخیص مصلحت··· 331
3 ـ 1 ـ سیر تاریخی شکل گیری مجمع تشخیص مصلحت··· 332
4) اختیارات مجمع تشخیص مصلحت··· 333
5) دیدگاه فقهی امام نسبت به مجمع تشخیص مصلحت··· 335
الف ـ حکم اولی و ثانوی··· 335
ب ـ حکم حکومتی از دیدگاه امام خمینی··· 336
ج ـ ماهیت حکم حکومتی··· 336
د ـ اولی بودن ولایت فقیه··· 338
ه ـ ملاک های حکم اولی و ثانوی··· 338
و ـ اولی بودن حکم حکومتی··· 339
ز ـ تفکیک بین حکم ولی فقیه و مجمع تشخیص مصلحت··· 340
7) ماهیت مصوبات مجمع تشخیص مصلحت··· 341
8) قلمرو مصلحت··· 343
9) تزاحم مصالح··· 346
دو نکته اساسی··· 347
پی نوشت ها:··· 348
جایگاه مصلحت در شریعت و تبیین اندیشه امام (ره)
جواد فخار طوسی
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: احکام حکومتی و مصلحتصفحه 459
سرآغاز··· 351
1ـ ماهیت مصلحت··· 352
2ـ رابطۀ مصلحت و احکام شرعی··· 353
1ـ مصالح مرسله:··· 355
نقد و بررسی··· 356
مبانی نظریۀ مصالح مرسله:··· 357
سدّ ذرایع··· 360
بنیان نظریۀ سد ذرایع··· 362
نتیجۀ بحث:··· 366
3ـ عرف··· 366
دلایل حجّیت عرف··· 367
نظر شیعه در مورد عرف··· 368
4ـ استحسان··· 368
فصل سوم: رابطۀ مصلحت و موضوعات احکام شرعی··· 369
4ـ مصلحت در بُعْد اجتماعی آن (مصلحت عمومی)··· 371
2ـ لزوم نظارت فقیه اعلم··· 389
خلاصۀ آن چه گفته شد و پاسخ به چند پرسش:··· 391
پی نوشت ها··· 394
نقش مشورت و مشارکت در فرایند تصمیم سازی
با نگاهی تاریخی و تطبیقی
احمد مبلغی
الف) برابر سازی··· 400
ب) نگاه تاریخی··· 401
مراحل تطوّر تاریخی مشورت··· 401
مرحلۀ دوم: فرمایشی شدن مشورت··· 403
مرحلۀ سوم: تلاشی دوباره برای بردن مشورت به میان مردم··· 403
مرحلۀ چهارم: راه یابی مشورت به کاخ··· 405
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: احکام حکومتی و مصلحتصفحه 460
مرحلۀ پنجم: مشورت و اظهار نظر، ابزار مهاری چند جانبه··· 405
مرحلۀ ششم: دور افتادن اندیشۀ مشورت از تئوریِ حکومتِ مشروع··· 407
مرحلۀ هفتم: آغاز ترکیب تئوریک مشورت و حکومت··· 409
1) نظریّۀ تصمیم سازی مبارزاتی··· 410
2) نظریّۀ حکومت مشروع··· 410
3) نظریّه مشورت در حکومت مشروع··· 410
تحلیل دیدگاه امام··· 412
مبانی سیاسی امام··· 412
1) اصل مشارکت در تعیین سرنوشت··· 413
2) دست یابی به تصمیم های عقلانی··· 414
1) اسلام و تکیه بر مردم··· 415
2) نگاه داری مردم··· 416
الف) بازگذاشتن باب اجتهاد··· 417
ب) بازگذاشتن باب انتقاد··· 417
ج) باز گذاشتن باب اختلاف و ابراز سلیقه··· 418
آفت شناسی ساختار مشارکت جویانه··· 419
1) مشکلات مطرح در علوم سیاسی··· 419
الف) تصمیم گیری فرایندی شبه ماشینی است··· 420
ب: "لابی ها" سدّ راه عقلانیّت در فرایند تصمیم گیری··· 420
2) مشکلات مشارکت عمومی از نگاه امام··· 422
1) هیاهو و دشمنی جویی سدّ راه عقلانیت··· 422
2) بی دقّتیِ منتقد در ادایِ جملات، تهدیدی نسبت به کرامت انسان ها··· 422
3) پای بند نبودن به اصولِ دوستی، تهدیدی برای وحدت··· 422
طرح مباحثی برای پژوهش··· 423
1) امام و نگاه فقهی به مشارکت··· 423
2) آیا با تکیه بر اندیشه امام می توان ساختاری برای تصمیم گیری ارائه داد؟··· 425
الف) تفکیک میان سه بعد مرتبط به تصمیم؛··· 426
1 ـ سرعت در تصمیم گیری··· 426
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: احکام حکومتی و مصلحتصفحه 461
2 ـ قاطعیت در تصمیم گیری··· 426
3 ـ جزمیّت در تصمیم بعد از اتخاذ آن··· 426
ب) مرزبندی میان ارشاد و مشارکت و توجّه به جایگاه و کارکرد هر یک··· 427
3) چه ساختاری را می توان برگرفت: متمرکز یا غیر متمرکز؟··· 427
پی نوشت ها··· 430
طرح مصلحت در اندیشه امام خمینی و تحلیلی بر آن
محمد منصورنژاد
الف ـ مصلحت در آثار امام خمینی:··· 433
1ـ واژه صلاح··· 433
2ـ مصالح کشور··· 434
3ـ مصالح مسلمین··· 434
4 - مجمع تشخیص مصلحت··· 434
5 ـ مصلحت اسلام··· 437
6ـ مصلحت نظام··· 437
7ـ مصلحت زجرکشیده ها و ...··· 437
ب ـ تحلیل اندیشۀ حضرت امام خمینی در باب مصلحت:··· 438
2) مصلحت مردم در کنار مصلحت اسلام··· 440
3) جایگاه مصلحت در اندیشه امام··· 441
4) مصلحت مدار حکم حاکم··· 442
5) قانون گرایی در اندیشه حضرت امام··· 443
6) توان تشخیص مصلحت از معیارهای گزینش فقیه حاکم··· 443
7) نتیجه گیری··· 444
پی نوشت ها:··· 445
کتابامام خمینی و حکومت اسلامی: احکام حکومتی و مصلحتصفحه 462